Aanstaande zondag (14/6) wordt Le Prophète van Giacomo Meyerbeer uitgevoerd tijdens een openluchtconcert van het Amsterdamse stadsdeel Westerpark. Een unicum, schrijft Hans van Verseveld. Want zo vaak is de Joodse componist niet te horen in Nederland.

Als we uitgaan van ‘Meyerbeer in Nederland’ dan zijn we wel heel snel uitgepraat, want de laatste keer dat er in Nederland een opera van deze componist werd uitgevoerd, was op 17 februari 1931 in Carré in Amsterdam. Daar werd toen Gli Ugontti uitgevoerd – zoals toen gebruikelijk was in de Italiaanse vertaling. Het Franse Origineel Les Huguenots speelde voor het laatst in 1926, ook in Carré.

Met de opkomst van het nationaal-socialisme was het in Europa gedaan met de muziek van Joodse componisten, dus Meyerbeer raakte direct uit de gratie. In Nederland is dit antisemitisme op één of andere manier altijd gebleven, want tot op de dag van vandaag is geen van de werken van Meyerbeer op de planken of op het concertpodium tot leven gewekt.

Misschien heeft het wel niks te maken met antisemitisme, maar alles met de onbekendheid van de geniale muziek én met de moeilijk te bezetten partijen in vooral Meyerbeers ‘grand opéra’s’ zoals Robert le Diable, Les Huguenots, Le Prophète en l’Africaine. Ik noem slechts de vier grote vijfakters, omdat deze opera’s schreeuwen om een (concertante) uitvoering.

In een eerder artikel van mijn hand stelde ik voor om Annick Massis naar de Matinee in het Concertgebouw te halen als Marguerite de Valois en Eva-Maria Westbroek als Valentine. Dat zijn twee van ‘The Seven Stars’ in Les Huguenots, die fantastische heerlijke opera, waarin een Joodse componist de katholieken oproept om de protestanten uit te moorden. Kan het nóg sappiger?

Herwaardering

In 2004 vroeg de jonge zanger Wiard Witholt mij wat hij zou moeten zingen tijdens een lunchconcert in de Boekmanzaal in het Muziektheater in Amsterdam. Ik stelde iets voor van Meyerbeer. Hij keek mij aan of hij vergiftigd werd, maar na enig aandringen keek hij toch eens in mijn partituur van Dinorah, ook bekend als Le Pardon de Ploërmel. Toen werd al snel duidelijk dat daar voor een bariton wel heel prettige muziek was gecomponeerd.

Samen met zijn studiegenoot, de Zwitserse tenor Fréderic Burdet, studeerden zij beiden een aria en een duet in en deze drie fragmenten bleken bij de uitvoering zo’n succes, dat een Amsterdamse radiozender beide jonge zangers vroeg om het programma te herhalen voor de radio.

De reacties waren lovend en niet alleen voor de zangers, die inmiddels ook gedebuteerd zijn bij de ZaterdagMatinee in het Concertgebouw, maar vooral ook voor de schitterende muziek van Meyerbeer. Er bleek dus wel iets meer te zijn dan alleen maar de beroemde schaduwaria van Dinorah, ‘Ombre légère’, die werkelijk iedere coloratuursopraan heeft gezongen.

Na deze poging tot herwaardering van Meyerbeer werd het weer oorverdovend stil in Nederland. Echter, daar kwam verandering in toen op 19 en 23 november van het vorig jaar, in de Doopsgezinde Singelkerk in Amsterdam, de opera Le Prophète concertant werd uitgevoerd. De doopsgezinden hadden namelijk een 400-jarig jubileum en dat moest gevierd worden.

De Joodse componist Giacomo Meyerbeer was wat geloof betreft bepaald niet voor één gat te vangen, want na de katholieken en protestanten in Les Huguenots zag hij ook wel been in de doopsgezinden, ook wel anabaptisten of wederdopers genoemd.

Helaas werd één van de hoofdrol-zangeressen vlak voor de eerste uitvoering op 19 november ziek en werd er besloten om slechts die gedeelten uit te voeren waar zij niet in zong. De tweede avond was gelukkig succesvoller en voor diegenen onder het publiek die pech hadden bij de première werd nog een extra concert ingelast in februari van dit jaar.

Hondsmoeilijk

De inhoud van Le Prohète is redelijk ingewikkeld en ik verwijs dan ook gaarne naar het programma, dat ongetwijfeld voorhanden is. Deze opera draaide ruim honderd jaar geleden, in 1905, voor het laatst in Nederland, maar ook elders in de wereld blijven opvoeringen een grote zeldzaamheid.

Ook in Le Prophète blijft de bezetting van de hoofdrollen voor problemen zorgen. Meyerbeer schreef muziek voor de zangers van zijn tijd en in onze tijd ontbreekt het helaas aan goede vertolkers van deze prachtige muziek. In het recente verleden was Marilyn Horne zo ongeveer de enige zangeres die in staat was om de hondsmoeilijke partij van Fidès behoorlijk gestalte te geven. Speciaal voor haar werden er uitvoeringen gemonteerd in Turijn en in de New Yorkse Metropolitan Opera, respectievelijk in 1970 en 1977.

Kijken we nog even op de cd’s wie er toen beschikbaar waren voor de andere rollen, dan zien we als Berthe Margherita Rinaldi en Renata Scotto. In de tenorpartij van Jean van Leyden komen we Nicolai Gedda en James McCraken tegen. In 1998 kwam het werk op de planken in de Wiener Staatsoper met Placido Domingo en Agnes Baltsa

Bovenstaande bezettingen werden toch gevormd door de groten der zangkunst, dus rijst de vraag: wat moeten wij ons voorstellen van een Profeet in de Amsterdamse Houthaven? Misschien wel heel veel, aangezien onze eigen fantastische dramatische sopraan Wiebke Göetjes niet alleen de initiatiefneemster is van dit project, maar ook de rol van Fidès op zich neemt. En ze kán het, dat heeft ze in de drie voorgaande uitvoeringen bewezen. Ook de andere partijen waren alleszins goed bezet, dus daar mogen we ook nu weer veel van verwachten.

De uitvoering zal een verkorte concertversie van het werk zijn, maar voor de kennismaking met de muziek van Meyerbeer is dat misschien wel voldoende. Maak een plekje vrij in uw agenda aanstaande zondagmiddag en laat de kans om Meyerbeer een keertje ‘in het echt’ te horen niet aan u voorbij gaan. Het duurt misschien wel weer honderd jaar voordat er weer eens iemand het initiatief neemt.