AchtergrondBinnenkortCD-recensiesFeatured

Discografie: Macbeth

Binnenkort stapt Macbeth het toneel van De Nationale Opera op om op noten van Giuseppe Verdi het klassieke verhaal van Shakespeare vorm te geven. Als opwarmertje verzamelde Basia Jaworski de nodige dvd- en cd-tips.

Alles is relatief. Iets wat ooit een groot succes was, is niet verzekerd van een eeuwig en roemrijk leven. En omgekeerd. Soms gaat het zelfs heen en weer, van succes naar obscuriteit en weer terug. Dat leert ons de uitvoeringspraktijk van Macbeth wel.

De première van Macbeth in 1847 was zeer succesvol en jarenlang beschouwde Giuseppe Verdi het werk als één van zijn beste opera’s. Toen hij echter in 1865 de partituur weer eens inkeek om een paar voorstellingen in Parijs voor te bereiden, was hij er minder gelukkig mee. Een geheel herziene versie was het resultaat. Het succes bleef echter uit en pas halverwege de vorige eeuw begon een voorzichtige ‘Macbeth-revival’. In die tweede, ‘verbeterde’ versie.

Giuseppe Verdi.
Giuseppe Verdi.

Eind jaren zeventig besloot de BBC om een paar Verdi-opera’s in de oorspronkelijke versie op te voeren en Macbeth was er één van. Dankzij Opera Rara, een firma die zich sterk maakt voor vergeten opera’s (dus waarom ook niet voor vergeten versies van bekende opera’s?), is de opname op de markt gekomen.

Het is fascinerend om al de verschillen zelf te kunnen horen. Want het zijn er behoorlijk wat, voornamelijk in de laatste twee aktes. De slaapwandelscène is hetzelfde gebleven, maar het openingskoor in de derde akte (hier bijna gelijk aan ‘Va pensiero’) en het slot zijn totaal anders. En ‘La luce langue’, de magnifieke aria van Lady Macbeth, heet hier ‘Trionfai! Securi alfine’ en klinkt heel wat minder dramatisch, met veel meer coloraturen.

De uitvoering met onder anderen Peter Glossop, Rita Hunter, John Tomlinson en Kenneth Collins is uitstekend en het BBC Concert Orchestra onder leiding van John Matheson speelt zeer bezield (Opera Rara ORCV301).

Hieronder ‘Trionfai! Securi alfine’ door Rita Hunter:

Dvd’s

Macbeth GlyndebourneGlyndebourne
In Engeland werd Macbeth pas in 1938 voor het eerst opgevoerd, in Glyndebourne. Een paar jaar na de oorlog keerde de opera er terug en in 1972 werd hij voor de tv opgenomen en daarna op video (inmiddels dvd) uitgebracht. Het is, denk ik, één van de opnamen die in elke verzameling thuishoort. Toegegeven, het koor is een beetje knudde en de aankleding is echt ‘jaren zeventig’, maar wat een intense vertolkingen!

Josephine Barstowe is zonder meer één van de beste Lady’s die ik ken en Kostas Paskalis is een Macbeth om te zoenen (nou ja, zoenen!). Ook Banquo van James Morris is absolute topklasse (Arthouse Musik 102316).

Hieronder een korte geschiedenis van de opvoeringen van Macbeth in Glyndebourne:

MacbethZürich
De in september 2001 in Zürich opgenomen productie van David Pountney (Arthouse Musik 101563) is allesbehalve traditioneel en is gelardeerd met symboliek, die balanceert op de grens van lachwekkendheid. De heksen lopen als een rode draad door de opera heen, letterlijk en figuurlijk.

Toch is de slaapwandelscène van Lady Macbeth bijzonder spannend en indrukwekkend, voornamelijk dankzij de formidabele Paoletta Marrocu. De stem van Thomas Hampson is eigenlijk te lyrisch en te gecultiveerd voor Macbeth, maar hij is kunstenaar genoeg om er iets van te maken. Als Macduff horen we verder de vergane glorie van Luis Lima.

Hieronder de slaapwandelscène met Paoletta Marrocu:

Parma
Dat het niet helemaal is geworden wat het eigenlijk had kunnen zijn, ligt aan een aantal factoren. Liliana Cavalli is een fantastische filmregisseur en dat is in haar aanpak goed te zien. Haar concept zit vol goede ideeën. Maar die worden helaas niet helemaal uitgewerkt.

Cavalli bedacht een theater in het theater: het publiek (het koor plus figuranten) bezoekt een openluchtvoorstelling van Macbeth. De heksen worden verbeeld door de wasvrouwen die ook zo’n beetje de rol van het ‘Griekse koor’ op zich nemen en het verloop van het verhaal vertellen. De opkomst van de Lady met een dwerg werkt een beetje op de lachspieren, wat beslist niet de bedoeling was, denk ik.

Laat negentiende-eeuwse kleding voor de toeschouwers staat tegenover de Shakespeariaanse look van de hoofdrolspelers in het toneelstuk dat opgevoerd wordt. Zeg maar: een mix van regietheater met ouderwetse conventies.

Sylvia Valeyre ziet eruit als de Lady en zo zingt zij ook: aantrekkelijk, sexy en gevaarlijk. Haar stem is misschien niet de mooiste en soms doen haar noten pijn in je oren, maar haar slaapwandelscène is meer dan indrukwekkend en haar vertolking van de rol behoort tot de beste, zeker op beeld.

Leo Nucci (65 tijdens de opnamen) is niet de grootste acteur onder de zangers, maar zijn stem mag er zijn: nog steeds robuust en autoritair. Bruno Bartoletti dirigeert verder uitstekend, wat het al met al absoluut het bekijken waard maakt!

Hieronder de trailer van de productie (C Major 722104):

New York
Eén van de best bezochte ‘Live in HD’-voorstellingen van de Metropolitan Opera vorig jaar was ongetwijfeld de in oktober 2014 rechtstreeks uitgezonden Macbeth met Anna Netrebko.

Macbeth aria NetrebkoHet was niet de eerste keer dat de Russische ster de rol van de Lady zong. Ze deed het in juli dat jaar al in Berlijn en zong daarvoor vijf aria’s uit de opera op haar cd met Verdi-aria’s. Ik vond haar in New York zeer spectaculair in de rol, maar ook de hele productie kon mij meer dan bekoren. Zeer intelligent en logisch en bij vlagen heel erg mooi en spannend.

De productie van Adrian Noble was overigens niet nieuw. De enscenering werd in 2008 al eens op dvd gezet (Warner 206304920). De cast was toen, op de fenomenale Željko Lučič na, anders.

Maria Guleghina gold in de late jaren negentig als één van de grootste vertolkers van het dramatische Verdi-repertoire, maar zelf was ik nooit zo van haar onder de indruk. Zo ook hier: ze zingt zonder meer goed, maar laat ik het zo zeggen: waar Netrebko een zeer tot de zinnen sprekende, sexy bitch was, is Guleghina gewoon een bitch.

John Relya is een jonge Banquo met een diepe bas. Ook over Dimitri Pittas (Macduff) ben ik zeer te spreken en James Levine dirigeert niet minder dan goddelijk.

Hieronder de finale van de eerste akte:

Cd’s

Macbeth LeinsdorfErich Leinsdorf
Welke cd u ook kiest (en er zijn zo ontzettend veel goede opnamen), u kunt absoluut niet leven zonder de uitvoering onder Erich Leinsdorf, in 1960 door RCA opgenomen en tegenwoordig op Briljant Classics 99666 verkrijgbaar. De spanning zit er vanaf de eerste noot in en laat je daarna geen seconde los.

Leonie Rysanek was misschien niet de meest idiomatische Lady in de geschiedenis, maar de power, de kracht en de interpretatie! Leonard Warren is voor mij wel de beste Macbeth uit de geschiedenis en wellicht zelfs de beste Verdi-bariton ooit. Zijn ‘italianita’ en zijn ‘squillo’… En dat alles gepaard met een duidelijke voordracht en een stem als honing zo zoet (maar intussen…).

Jerome Hines (Banquo) en de jonge Bergonzi (Macduff) completeren de sterrencast.
Een absolute must, deze opname.

Hieronder de finale van de eerste akte:

Macbeth AbbadoClaudio Abbado
Een andere must-have is wat mij betreft de DG-opname uit 1976 onder Claudio Abbado (41568820). Shirley Verrett is een Lady om rekening mee te houden. Haar zwoele stem past de rol als een handschoen: vilein en aantrekkelijk tegelijk.

Piero Cappuccilli is een bronzen Macbeth en Nicolai Ghiaurov een imponerende Banquo. Domingo is een luxe Macduff.

Hieronder Piero Cappuccilli en Shirley Verrett in ‘Fatal mia donna’:

Riccardo Muti (1)
Ook de opname onder Riccardo Muti (Warner 31927024) uit 1976 is beslist niet te versmaden. Zijn ouverture begint hij tergend langzaam en zo bouwt hij de spanning op, om daarna lekker los te barsten.

Fiorenza Cossotto is een spannende Lady en Sherill Milnes imponeert als wellicht de meest aantrekkelijke Macbeth na Warren. Maar wat de opname echt onontbeerlijk maakt is Macduff, hier gezongen door de piepjonge José Carreras. Om te huilen zo mooi.

Hieronder Carreras in ‘O figli miei’:

Riccardo Muti (2)
In 1981 dirigeerde Muti een reeks voorstellingen in het Royal Opera House in Londen. Die van 3 april werd op cd uitgebracht en behoort naar mijn idee tot de meest fascinerende opnamen van de opera (Ponto PO/1012). ‘Muti live’ is nog feller, nog spannender en nog theatraler dan ‘Muti studio’.

Zijn cast is werkelijk om te likkebaarden: Renato Bruson is een elegante Macbeth, Robert Lloyd een heerlijk jonge Banquo en Neil Shicoff één van de mooist getimbreerde Macduffs.

Renata Scotto debuteerde in de rol van Lady. Zelf schreef zij over haar stap richting deze zwaardere rol: “How can I sing Lady Macbeth when I am only a Mimi or Gilda? Simple – I think I can do it. And I love taking risks; my career has been made of them.”

En ja, zij kan het. Het resultaat is niet altijd mooi – zij zoekt niet alleen de grenzen op, maar overschrijdt ze af en toe ook – maar haar fascinerende, roldekkende portrettering is van een zeldzame intensiteit. Moeilijk te evenaren.

Als bonus krijgt u een jonge Scotto in aria’s uit Medea, Il Pirata, Anna Bolena en Armida te horen. Waarschuwing: het geluid is behoorlijk scherp.

Hieronder Scotto in de slaapwandelscène (doe het haar na!):

Vorig artikel

Rim WSOD - White Screen of Death

Volgend artikel

Hernán Schvartzman genomineerd

De auteur

Basia Jaworski

Basia Jaworski

14Reacties

  1. Maarten-Jan Dongelmans
    24 maart 2015 at 22:21

    Mooie selectie wederom waarvoor dank!

  2. Fred
    24 maart 2015 at 22:37

    Basia : een Macbeth bespreking zonder de ENIGE ECHTE ENGEEVENAARDE lady Macbeth? die van Callas dus! Een foutje

  3. Gideon Relyveld
    25 maart 2015 at 01:02

    Heel goed artikel Basia, en hartelijk dank voor alle schitterende ‘musts’ die je hebt genoemd! Heel bijzonder vind ik het dat je een wel héél speciale live-opname noemt met Renata Scotto in Macbeth, met daarbij als bonus de aria’s uit de genoemde opera’s, eveneens met La Scotto Grande!

  4. Kevin Clarke
    25 maart 2015 at 11:45

    Let’s not forget the sensational Lady from Callas. For me, her singing of that role is so overpowering that I have trouble adjusting to other sopranos afterwards. Her entrance and furiously executed stretta are one-of-a-kind. Noone, I’d say, has topped that since on CD. It makes you forget the poor sound quality.

  5. Patrick van Rhedenborg
    25 maart 2015 at 12:15

    Ja, die 1847 versie heb ik in 2013 in Milaan gezien in een niet zo geslaagde produktie. Vroeg me toen al af, waarom ik sommige gedeeltes niet herkende. Haha! 😉
    Prachtig hoor, die aria door Hunter! Magnifiek!
    Lekker uitgebreid artikel; lees ’t later nog eens door!

  6. Shmulik Lipniski
    25 maart 2015 at 14:29

    Bedankt Basia zoals altijd voor de uitgebreide informatie, ik blijf het grappig (eigenlijk interessant) vinden hoe meningen over Callas zo verschillend kunnen zijn. Zegt op zic al iets over het uniek zijn van haar.
    Niemand beweert dat ze de mooiste stem ooit had.
    Ik verheug me op Macbeth !

  7. Hans van Verseveld
    26 maart 2015 at 00:00

    Weergaloos die vertolking van La Scotto. Dit staaltje van adembenemende zangkunst herhaalt zij in New York een tijdje later met nog meer aplomb. Daar bestaat ook een illegale opname van. Mooi zingen is hier niet aan de orde, maar interpretatie en roldekking, daar gaat het om bij Renata Scotto. Overigens ligt die scherpte waarover mevrouw Jaworski spreekt niet helemaal alléén aan de opname!!!

    In de indrukwekkende rij Lady’s ontbreekt helaas de door mij zeer bewonderde Leyla Gencer. Deze sopraan zong twintig jaar lang de Lady tussen alle Puritani’s, Lucia’s Traviata’s Medea’s Norma’s en negen verschillende Donizetti opera’s door. Ik zou geen tweede sopraan weten die dit presteerde of alsnog presteert.
    Van de zeven(!) verschillende opnamen die ik in de kast heb staan, zou ik de opname uit Palermo uit 1960 met Gencer en Giuseppe Taddei onder Vittorio Gui van harte aanbevelen (Living Stage 347.08)

    Tenslotte zit in de één van de vier CD boxen van Jan Derksen een complete Macbeth met Pauline Tinsley. Derksen en Tinsley maken hier een verpletterende indruk. Jazeker, gewoon bij de Nederlandse Opera in de Stadsschouwburg. Absoluut ongeëvenaard en het zoeken waard.

  8. stefan caprasse
    26 maart 2015 at 11:24

    Van die 1847 versie bestaat ook een tweede opname, op DYNAMIC olv Marco Guidarini met oa Evgenij Demerdjiev, Iano Tamar, Andrea Papi en Andrea La Rosa.

  9. Polifemo
    26 maart 2015 at 14:59

    En wat dacht u hier van????

    https://www.youtube.com/watch?v=EcHOowfa4RM

  10. Shmulik Lipniski
    26 maart 2015 at 15:41

    Beste Polifemo,

    Deze opname is in de discografie vermeld hoor !

  11. Polifemo
    26 maart 2015 at 16:46

    OEPS….I DID IT AGAIN!!

    VIRUSJE OP M’N HARDE SCHIJF….

  12. C.Horsmeier
    29 maart 2015 at 11:44

    JA INDERDAAD MEE EENS VIND OOKDE MACBETH MET LEYLA GENCER EEN DER BESTE.
    Toch ja die met Jan Derksen geweldig voor mij de beste Macbeth.
    Jammer dat er zo weinig is van Leyla Gencer ben blij dat ik ooit haar Norma en amalia in Un Ballo in Maschera heb gezien.

  13. Hans van Verseveld
    29 maart 2015 at 22:08

    Zo weinig van Leyla Gencer? Dat valt toch reuze mee heer Horsmeier.
    In totaal heb ik 115 opnames van de 72 rollen die Gencer zong, waaronder dus 7 x Macbeth, 5 x Gioconda, 5 x Aïda, 3 x Norma en 9 verschillende Donizetti Opera’s in meerdere uitvoeringen. De diva had 16 Verdi opera’s op haar repertoire, waarvan er 15 op CD verschenen zijn. Sommige ook in meerdere uitvoeringen.
    Wereldpremières van Assassinio nella cattedrale en Dialoghi delle Carmelitane zijn nog steeds in omloop en in goede radiokwaliteit.
    Het is een kwestie van zoeken op het internet en dan is het best mogelijk om bijna alles nog te vinden.

    Natuurlijk is Leyla Gencer niet ieders smaak, maar een hele bijzondere sopraan was het wel, met een hele lange interessante carrière, die het verdient om zo nu en dan even aan de vergetelheid te ontrukken

  14. C.Horsmeier
    1 april 2015 at 14:01

    ja sorry mijnheer van Verseveld ik bedoel eigenlijk dat ze bij het grote publiek niet zo bekend is ja de echte operaliefhebbers die kennen haar wel. heb zelf ook diverse opnames van haar, Norma 2x, I Puritani,Catarina Cornaro,Anna Bolena,
    Werther,Don Giovanni de Elvira partij, Gerusalem van Verdi,Ernani,La
    Battaglia del Legnano,Macbeth 2 x ,Il Trovatore,Simon Boccanegra,
    Un Ballo in Maschera en La Forza del Destino.Vereder 2 recital cd,s,
    Nu zoeken naar DVD s die zijn er wel vriend van mij heeft er diverse,
    Vriendelijke groet Chris Horsmeier.