Voor bariton Dietrich Henschel kwam vrijdag in Rotterdam zijn wens uit om Hugo Wolfs Mörike-Lieder uit te voeren met orkest en video. De voorstelling Forbidden Prayers werd gemaakt in opdracht van de Rotterdamse Doelen en met medewerking van het Rotterdamse Philharmonisch Orkest.

Het dilemma tussen meelezen en meedenken op de muziek, of gewoon beeld en geluid ondergaan, werd in de Doelen simpelweg opgelost door de stand van het zaallicht. Dat ging naar kaarslichtsterkte en dat maakte meelezen met de teksten onmogelijk…

Voor het optreden van Dietrich Henschel met het Rotterdams Philharmonisch Orkest, afgelopen vrijdag, viel voor de bezoekers veel, heel veel voor te bereiden. Forbidden Prayers, zoals het project rond de orkestliederen van Wolf op teksten van Mörike heette, had wel wat last van dreigende topzwaarte.

Er is het verhaal van Eduard Mörike, de keurige protestant die als dominee in opleiding hopeloos verslingerd raakt aan Peregrina, een alias voor het dienstmeisje Maria, die hij tijdens zijn studietijd ontmoette. Over de pogingen haar uit zijn hoofd te zetten schreef Mörike gedichten die hij zijn verdere leven in nieuwe versies zou herschrijven. Liefde en hartstocht, ontrouw en schuld bepaalden de toon en inhoud van de gedichten. Hij werd later gezien als een belangrijk dichter, maar maakte tijdens zijn leven die erkenning niet meer mee.

Er is het verhaal van Hugo Wolf, de componist die rooms-katholiek werd opgevoed, Wagner adoreerde en diep respect had voor het werk van de zo van hem verschillende Mörike. Hij componeerde in een dik half jaar muziek bij 53 gedichten van de dichter-dominee. Zijn composities begonnen als werk voor piano en stem, waarbij hij de eerste was die de piano niet alleen liet begeleiden, maar een eigen rol gaf. Twaalf van de liederen werden door Wolf zelf georkestreerd.

En er is Dietrich Henschel, de bariton met een diepe liefde voor de liederen van Mahler en Wolf, die graag ‘ja’ zei op de uitnodiging van Neil Wallace van de Doelen om daar een project van te maken. Hij kende (film)regisseur Clara Pons al van een eerder project en samen gingen ze vorig jaar aan het werk.

Al die levens, die verhalen, teksten en muziek kwamen samen in de Grote Zaal van De Doelen. In het gedempte licht speelde het orkest, vaardig gestuurd door Otto Tausk. De dirigent is sinds een jaar chef bij het operahuis in Sankt-Gallen. In zijn directie stipte hij wel de invloeden van Wagner aan, duidelijk hoorbaar in de partituur, maar dat werd niet dik aangezet.

Henschel zat soms en stond als hij zong, van bovenaf terughoudend uitgelicht. Zijn stem is sterk, hij kan veel volume maken, gebruikt een heel functioneel en terughoudend vibrato en zingt zoals een acteur speelt, met zichtbaar begrip van de tekst en de betekenis. Zijn intonatie was, op een enkele uitzondering na, perfect en stem en orkest vonden een balans die niet vaak lukt in een concertzaal.

Henschel – wiens lijf niet maar wiens stem wel door de zwaartekracht leek te worden aangeraakt – zong in een gespannen houding. Ik durf niet te zeggen wat het precies was. Spel, een suggestie van spanning om zijn woorden kracht bij te zetten, overconcentratie of misschien de onmogelijkheid om de spanning van zijn rol te breken.

De film Irrsal, die boven het orkest op een scherm werd geprojecteerd, bood trage, weidse buitenopnamen en gestileerde speelscènes. Die beelden en hun symboliek deden vaag denken aan de film Paradies Glaube van Ulrich Seidl. Clara Pons draaide de film, waarin Henschel de rol van de priester speelt, op statief.

Er was een aantal keuzes dat in deze productie vragen opriep, zoals de keuze voor het gedempte licht, waardoor de tekst op papier noch in beeld te volgen was. Voor het publiek verviel daarmee een belangrijke mogelijkheid om mee te leven.

Ook de keuze voor de acterende Henschel – vaak ingetogen, maar in het voorlaatste lied ‘Gebet’ zich in blikken tot de solerende violiste wendend – was soms problematisch. Zijn spel ver- of ontdubbelde af en toe met de beelden op het scherm.

Wat bleef, was de poëzie van Mörike (na te lezen in het zeer volledige programmaboek dat per lied tekst en uitleg geeft) en de prachtige muziek.

Die muziek is in juni dit jaar in Antwerpen vastgelegd door Henschel, begeleid door deFilharmonie onder leiding van Philippe Herreweghe. Dit is een impressie van die opnamen.

Henschel heeft, samen met De Doelen en De Munt in Brussel, plannen voor een nieuw project, met de Wunderhorn-liederen van Mahler.