Een vraag die vaak gesteld wordt: gaat het menselijk leven bij de dood over naar een hiernamaals of is er sprake van een hierniksmaals. De Chinese componist Huang Ruo vond in een boeddhistische tekst inspiratie om een muzikale meditatie te maken ‘over het ongrijpbare moment tussen afscheid en begin’. Aldus het programmaboekje bij Ruo’s compositie ‘Between Two Lights’ dat het Nederlands Kamerkoor in samenwerking met de Vlaamse Theatergroep Transparant, HERMESensemble en Needcompany uitvoert in een tournee door Nederland en België.

Ik citeer het programmaboekje: ‘Between two lights is opgebouwd uit muzikale mantra’s: patronen die niet alleen klinken, maar ook lichamelijk voelbaar worden. Geluid als drager van ritme, adem en herinnering. Het is geen verhalend muziektheater, noch een klassiek concert. Het is een zintuigelijke luisterervaring. Een reis langs de rand van het bestaan en weer terug.’

Zestien zangers, een danseres en de componist tevens dirigent, bewogen zich door de ruimte van het enorme toneel van de theaterzaal van het Haagse Amare, waar ik zaterdag de voorstelling beleefde. Nogmaals het programmaboekje: ‘Klank en lichaam resoneren, versterkt door stilte. Stem wordt beweging. Leegte krijgt vorm.’

Loskomen

Naar de vorm was het echter wel degelijk geënsceneerd muziektheater. Het eerste deel toonde de zangers als levend organisme. Daarna ging de scène over in een tweede deel, toen koorzangers door een soort zwarte engel (danseres Grace Ellen Barkey) uit de groep werden gehaald en geleid naar een plek op het achtertoneel als beeld van het loskomen van het leven. Ook dirigent Ruo verdween naar het nirwana, verbeeld door schuivende panelen die de kooropstelling afdekten. Toen in het derde fragment het toneellicht op zwart werd gedraaid was de vorm leegte geworden.

Aanleiding voor zijn compositie was het overlijden van zijn moeder. Ruo schreef een simpel gedichtje om zijn emotie te verwoorden en benutte, naar ik aanneem, ook boeddhistische teksten. Aangezien van de mantra’s niets te verstaan was en boventiteling ontbrak, was het gissen naar de bedoeling van de eindeloos voortgaande, langs elkaar schuivende en schurende koorklanken. Een ensemble van slagwerkers (Gaetan La Mela en Wim Pelgrims en Hermes ensemble) zorgde voor suggestieve accenten.

Naar het leven

De koorzang ontwikkelde zich tot een irritant hoge expressie als uiting van de sfeer in het nirwana. Ik verlangde hevig naar het leven en besloot de zaal te verlaten. Het pretentieuze karakter van ‘Between two lights’ (ik neem aan dat het zaallicht uiteindelijk weer aanging) stuitte mij tegen de borst.  ‘Media vita in morte summus’ zingt een eeuwenoud Gregoriaans Latijns gezang. ‘Midden in het leven zijn wij door de dood omgeven. De West-Europese cultuur is zich wel bewust van een hiernamaals of toch hierniksmaals. Helaas loopt het Kamerkoor dood in de Chinese meditatie.

Nog voorstellingen in Antwerpen 4 juni, Tilburg 5 juni, Alkmaar 7 juni en Utrecht 8 juni.

Verder kijken, luisteren en lezen

Video introductie Between Two Lights

In december van 2024 was Franz Straatman aanzienlijk lovender over het Nederlands Kamerkoor.