Het Internationaal Lied Festival Zeist streeft er naar een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van een nieuwe vorm voor het klassieke lied recital. Daarvoor kregen twee duo’s de gelegenheid met de titel Showcases een andere – meer theatrale – presentatie  te verzorgen met nieuw en oud repertoire. Dit in het kader van het thema van het Festival Toekomstmuziek.

Het onderzoeken van het lied in de hedendaagse context met ruimte voor experimenteren. Daarvoor gaf het festival ruimte aan de Duitse bariton Florian Störzt en de Engelse pianist Mark Rogers. Zij waren de winnaars van het Young Artist Platform 2024. Het tweede duo won de Internationaal Lied Festival Zeist engagementsprijs tijdens het Hugo Wolf Wettbewerb en bestaat uit de Franse sopraan Clara Barbier Serrano en de Poolse pianiste Joanna Kacperek. Alle vier voortreffelijke musici.

Negen eeuwen

Störzt en Rogers kozen liederen uit zo’n negen eeuwen muziekgeschiedenis. De antifoon van Hildegard von Bingen werpt als opmaat zijn licht vooruit op de rest van het programma: uiteindelijk zal het ondanks diepe dalen allemaal goed komen. Störzt maakte gebruik van de hele ruimte. Zo zong hij ongezien zonder begeleiding de Von Bingen antifoon, zeer indrukwekkend en mysterieus. Toen liep hij langzaam van achter uit de zaal op met in de hand een lantaarn, de Wond’rous Machine waarover gesproken wordt in het lied van Purcell Hail, bright Caecilia.  Ceacilia, de beschermheilige van de muziek. De Wond’rous Machine staat voor het orgel, waarmee Caecilia altijd wordt afgebeeld. Mooi zoals de lichtvoetigheid in dit lied gestalte kreeg door de zanger. De algehele lijn is er een van verdriet, verlies, teleurstelling, overpeinzing, dood, wanhoop, berusting, herinneringen. Bessie Bobtail van Barber werd boeiend verteld. Een van de hoogtepunten theatraal was het lied van Copland I felt a funeral in my brain, verrassend in zijn wanhoop. Nooit is mij Schubert’s Krähe uit de Winterreise zo onder de huid gegaan. Wat een prachtige vertolking. Tot slot de overpeinzing en terugblik op het leven door een oudere man Vom künftigen Alter van Richard Strauss op tekst van Rückert.

Toekomstmuziek?

Interessant een bijdrage in het programma met gebruikmaking van AI. Tekst: Claude 3.5 Haiku. Muziek: NotaGen (een academic open-source project, getrained op 1.5 mn stukken muziek. Voor geïnteresseerden druk ik de AI tekst af. Mooie poëzie. Muziek van de toekomst?

In circuits dim where shadows gleam. The silent spirits dance unseen, Worlds born from thought ascend the sky

The silent spirits dance unseen, between the stars, new minds unfold, they wake anew

Between the stars, new minds unfold, Electric dreams ascend the void, Mysterious currents ripple deep

As mortals watch in awe, among the darkened sphere, a voice echoes what came before

The timeless watchers stand in awe, worlds born from thought ascend the sky, Their essence woven into law, A silent dawn is drawing near.

Goede balans

Een indringend en ontroerend recital van deze twee begaafde jonge mensen. Ingespeeld op elkaar. Een prachtige zanger die duidelijk met tekst omgaat en een pianist die ook persoonlijkheid kan tonen in zijn spel en in het partnerschap. De lichaamstaal die ontstaat door de bewegingsvrijheid verduidelijkt de emoties in de tekst.  Een fijne aanvulling op de traditionele presentaties. De balans tussen recital en muziektheater is zeer goed gelukt. Het is voor bepaalde doelgroepen nodig om het traditionele recital een nieuw gezicht te geven. De jongeren zijn opgegroeid met een beeldcultuur en mogelijk  krijgt men op deze manier meer mee van de teksten. Maar natuurlijk sluit het een het ander niet uit. Langzaam bewegen we naar nieuwe vormen.

Ingetogener

Het tweede duo Serrano/Kacperek had een andere, wat ingetogener presentatie. In afwachting van de sopraan begon de pianiste de zaal voor te bereiden op een concert een eeuw later. We sloten de ogen en ademden een aantal malen rustig in en uit. Daarna speelde Kacperek de Romance in A-mineur van Clara Schumann. Ze ontvingen ons in de 19^e eeuw in een Duitse en Franse salon. Na de Romance van Clara Schumann, die een treurige sfeer ademt, volgde het romantische Die Loreley, van Ingeborg Bronsart von Schellendorf (een leerling van Franz Liszt). Dan Liebesleid van Robert Schumann, dat gebaseerd is op de moeilijk jaren van de liefde tussen Robert en Clara, doordat Clara’s vader lange tijd tegen deze verhouding was. Ook Warnung opus 119 heeft een dreigende sfeer. Donkere akkoorden. Daarboven de bezwerende tekst van de zanger: vogel stop met zingen, je verraadt jezelf anders en dan wordt het je dood. Schitterend gezongen.

Maatschappelijk geëngageerd

Dan op naar de Franse salon Plainte d’amour.  Pauline Viardot transcribeerde de 6 mazurka’s van Chopin tot liederen. Gaat over liefdespijn. De teksten werden geschreven door de tweederangs dichter Louis Porney. In de 20^e eeuw horen we liederen van Ethel Smyth (The Clown), een aangrijpend lied over een clown die niet vrij is, maar altijd moet dansen, als een vlieg die gevangen is. Hoe zwaar zijn ketenen zijn en hoe donker zijn cel, hij voelt een dansende vonk in zijn hart.  Hanns Eisler (Abortion is illegal) over een vrouw die abortus wil, maar de dokter die niet meewerkt. Dit lied stamt uit het maatschappelijk geëngageerde muziektheater van voor de oorlog, maar is weer zeer actueel bijvoorbeeld in de Verenigde Staten. Ontroerend, confronterend en buitengewoon actueel was het lied Where have all the flowers gone? Van Pete Seeger, pacifist en strijder tegen misstanden, maar ook milieuactivist. Gezien de dreigingen op het gebied van klimaat en oorlog is het lied aangrijpend. Chansonière Anne Sylvestre schreef een lang lied Une sorcière comme les autres (een heks zoals de anderen), feministisch en maatschappelijk zeer betrokken. De moeilijke tekst werd zeer duidelijk voorgedragen door de sopraan.    In de 21^e eeuw de wereldpremière van Pourquoi je n’existerais pas van Gustave Carpène (1991), die aanwezig was en een groot applaus kreeg van het publiek.  Eveneens een tekst die zich niet eenvoudig laat duiden. De song Skinny van singer/songwriter Billie Eilish gaat over een zelfstandige vrouw die toch geraakt wordt door oordelen op social media.

Wensen

Plotseling staan we in de 22^e eeuw. Wordt Schubert’s An die Musik nog gespeeld? De pianiste speelde het lied, de sopraan zong de eerste regels en ging toen tijdens het tweede couplet dat gespeeld werd over tot het uitspreken van wensen aan de mensheid, vrede, liefde, vrijheid voor lhbtq+, geen honger, de natuur gered. Deze wensen had het duo gevraagd aan het publiek. Zij mochten de wensen aangeven.

Naast niets dan lof een kleine opmerking aan het tweede duo: de gesproken teksten zouden wat gestructureerder kunnen of men zou een professionele verteller kunnen betrekken.

Het was een zeer mooie avond, die zeker tot discussie zal leiden. Maar er is een duidelijke wens tot vernieuwing bij het publiek. Dat moet de tijd krijgen en het zal geen eind maken aan het traditionele liedrecital. De wens om meer te begrijpen van de inhoud zal blijven en met deze aanpak komt er meer duidelijkheid.

Opmerkelijk hoe zangtechniek van ondergeschikt belang wordt, als er andere middelen worden ingezet om de teksten over het voetlicht te brengen. Dit wil niet zeggen dat ik nietmet de grootste bewondering keek naar de prestaties van de pianisten, die beiden een grote persoonlijke inbreng hadden en de voortreffelijke zingende bariton en sopraan.

Meer

Vandaag en morgen kunt u nog naar Zeist voor recitals van Laurence Kilsby, tenor & Susan Manoff, piano 24 mei om 20.15 uur,  op zondag om 12.oo uur naar het Presentatierecital Schubert en zijn volgers van de masterclass voor amateurs o.l.v. sopraan Ellen Valkenburg en pianist Maurice Lammerts van Bueren of naar een presentatie door het Festivalkoor Nieuwe Wegen, om 13.45 uur.Het slotconcert, Jongensstemmen van de toekomst, wordt om 16.15 uur gegeven door  het Nationaal Jongenskoor o.l.v. Irene Verburg, Junioren instudering Marjolein Verburg met artsitiek leider van het Festival Hans Eijsackers aan de piano.

Het volgend Internationaal Lied Festival Zeist zal plaatsvinden van 15 tot en met 24 mei 2026. Een aanrader!

Verder kijken, luisteren en lezen

Het finale recital van Clara Barbier Serrano en  pianiste Joanna Kacperek tijdnes het Hugo Wolf Wettbewerb in 2024.

Der Doppelgänger van Franz Schubert in het winnende recital in de Helmut Deutsch Song Competition in Wenen in 2023, door Florian Störtz, bariton en Mark Rogers.

Annett Andriesen was bij het Young Artist Platform 2025 in Zeist.