Tania Kross als revolutionaire Carmen
Annett Andriesen bezocht de première van La Révolution de Carmen van Opera2Day op 4 september in Amare in Den Haag.
Innovatie
Opera2Day heeft de visie en missie bestaand operarepertoire een andere achtergrond te geven, te plaatsen in een andere tijd en de kracht en impact opnieuw voelbaar te maken. Artistieke innovatie en het bereiken van een breed publiek gaan hand in hand. Er is veel gedaan om publiek te betrekken door activiteiten binnen een stadsproject en een aantal podcasts. Ook gedurende de pauze van de voorstelling zijn er publieksactiviteiten. Het samengaan van muziek, zang en theater is de basis. Historisch geïnformeerd maar ook vernieuwend. Er is veel aandacht voor de oorspronkelijke uitvoeringspraktijk. Dit alles op basis van gedegen onderzoek. Voor meer achtergrondinformatie over La Révolution de Carmen, de gedachte erachter en de productie verwijs ik u naar het interview met regisseur Serge van Veggel, eerder hier op Place de l’Opera.*
Historisch
Orkest B’Rock heeft zich met dirigent Hernán Schvartzman ingezet om de historische uitvoeringspraktijk te onderzoeken aan de hand van lesboeken en methodes die werden geschreven. En ook zijn er vroege opnames beschikbaar die veel inzicht geven aan de muzikale staf. Duidelijke verschillen tussen toen en nu zijn de flexibiliteit van het tempo (rubato waarbij orkest niet altijd gelijk hoeft te zijn met solist), veelvuldig gebruik van portamento (het slepen van de ene noot naar de volgende) en het gebruik van vibrato, dat minder en natuurlijker was dan nu en de uitspraak van de klinkers zodat er duidelijker wordt “gedeclameerd”. Ook de zangers hebben zich hieraan aangepast.
B’Rock Orchestra is opgericht in 2006 in Gent en ontwikkelt een grensverleggende kijk op de traditionele uitvoeringspraktijk. Centraal staat het expressieve potentieel van periode-instrumenten. B’Rock heeft een reputatie van gedurfde programmering en verrassende uitvoeringen.
De nieuwe Carmen
Opera2Day brengt een heel nieuwe visie op Carmen. Het plot wordt gespiegeld aan de revolutie in Parijs door de Commune. Het verhaal uit de originele Carmen wordt verplaatst naar Parijs in 1871 midden in de Frans-Duitse oorlog (1870-1871). Bizet diende in het Franse leger als burgersoldaat en kende de opkomst van de Commune. Dat geldt ook voor de librettisten Halevy en Heillac. Op basis van tekeningen, schilderijen en zelfs foto’s van de Commune zijn er duidelijke overeenkomsten met het verhaal van de vrijgevochten, revolutionaire Carmen. De revolutie in Parijs o.l.v. La Colonelle van Commune waar o.a. vrouwenkiesrecht wordt geëist en de onderklasse strijdt voor vrijheid en gelijkheid. Er is een heel nieuw libretto geschreven door Serge van Veggel en Gilles Rico en de gesproken teksten zijn weer ingevoerd.
Uitvoering
In een tot de laatste stoel bezette zaal in Amare in Den Haag speelt de ouverture en we zijn thuis. Hoewel het stuk herschreven is en de plot wordt gespiegeld aan de revolutie in Parijs, de opkomst van de Commune in 1871, is de muziek goeddeels overeind gebleven. Er wordt uitstekend begeleid door B’Rock op historische instrumenten. Een warme klank komt uit de orkestbak.
Acte 1 begint met de opkomst van de soldaten: goed gezongen door het (kleine) mannenkoor in blauw. Ik zag in de lijst ook bekende namen van zangers. Zeer overtuigend. De eerste scene heel herkenbaar. Hoogtepunt het optreden van het Nationaal Kinderkoor, ingestudeerd door Irene Verburg. Prima gezongen en enthousiast geacteerd. Opvallend hoe fris de koren klinken. Duidelijk te onderscheiden zijn de diverse groepen op toneel mede door de aankleding (Mirjam Pater): blauw voor de soldaten, en roodtinten voor de haveloze kostuums van de bevolking.
De namen van Carmen en Jose zijn gehandhaafd in deze productie. Jose werd Jean-José. Verder zijn alle namen gewijzigd in Franse namen.
Kross in volle glorie
De grote verrassing is de rol van Carmen: we zien Tania Kross in volle glorie terug als Carmen. Zij raakte mij met haar warme stem, die uit haar ziel lijkt te komen. Ze zingt met veel kleuren en emoties en op het toneel is zij de centrale figuur. Het revolutionaire van Carmen als voorvechter van vrouwenrechten en de Commune maakt zij zeer duidelijk, terwijl ook de charme en zoals je wilt verleidelijkheid er nog is, zij het niet overheersend, gelukkig.
José-Jean (Alain Boldan) imponeert, maar het is duidelijk dat hij technische problemen heeft. Daar gaat veel van zijn aandacht naar toe, waardoor de emotie wat verloren gaat. Daar stel ik dan de vraag: is er geen Nederlandse zanger voor deze rol? Michaëlla van sopraan Ana-Carmen Balestra (in een chique Parijse japon) is een openbaring. Zij studeerde af aan het Conservatorium van Amsterdam, vervolgde haar studie aan Guildhall School in Londen, zit in het traject 25/26 van Dutch Classical Talent. Een aandoenlijke Michaëlla. De regie geeft haar een grotere persoonlijkheid dan ik over het algemeen van Michaela gewend ben. Mooi gefraseerd, soepele klank, ruime hoogte en prachtig pianissimo.
Opvallend ook de dames Françoise en Louise (Mercedes en Frasquita). Schitterend optreden van Lucie van Ree, een jonge Nederlandse mezzosopraan met een zeer persoonlijk timbre en een overweldigende toneelpersoonlijkheid. Samen met de eveneens voortreffelijke sopraan Kristina Bitenc vormt zij een sterk duo, dat alle aandacht trekt. Van Veggel benut ten volle de talenten van deze dames in zijn regie. Ducourage (een versie van Esamillo) door Louis de Lavignère is niet heel overtuigend qua stem en qua tekst. Regievondst vind ik dat hij José-Jean met een rode lap opjaagt. Alle rollen die we kennen in de “Spaanse” Carmen zijn ingekort. Wel zie ik vertrouwde namen als Leon van Liere, Wiebe Pier Cnossen, Matthijs van de Woerd en Huub Claessens. Kleine rollen in dit stuk maar wat we hoorden was uitstekend.
Parijs
Het toneelbeeld (ontworpen door Herbert Janse) verwijst naar Parijs, marktkramen met tabaksbladeren (verwijzing naar de sigarettenfabriek in Parijs), gestileerde ijzertorens die op de Eiffeltoren duiden en als barricaden fungeren. Club de Madrid verwijst naar de herberg van Lilas Pastia. TV-kok Alain Caron is de barman. Grappige rol. De Club lijkt een bordeel door de rode belichting. Passend de afbeeldingen van stierenvechters. De choreografie van de dans van José-Jean en Carmen perfect en prachtig uitgevoerd door de twee hoofdrolspelers.
Opvallend hoe goed de Franse taal over het voetlicht wordt gebracht, zeker ook door de niet Franstaligen. Daar zit heel veel werk in.
Had je nooit Carmen gezien, dan zie je een mooie voorstelling, die goed te volgen is. Ik hoorde in de pauze vaak de titel Les Misérables vallen. Heb je Carmen in de traditionele vorm vaak gezien, dan herken je de muziek en maakt onwillekeurig vergelijkingen. Persoonlijk kan ik de lijn die Van Veggel trekt heel goed volgen. Ik heb bewondering voor het grondige onderzoek dat aanleiding vormde voor deze productie, geheel in de lijn van Opera2Day. Een compliment voor het uiterst informatieve programmaboekje. Een bewaar exemplaar.
Alle voorstellingen uitverkocht, maar ik zou zeggen altijd nog even proberen bij de kassa.
Verder lezen, kijken en luisteren.
*Serge van Veggel over La Révolution de Carmen.
De auteur
