Door een verkoudheid was Annett Andriesen niet in staat om naar de NTR ZaterdagMatinee te gaan op 22 november jl. We willen u de (diepe) indrukken van wat Annett hoorde tijdens de uitzending op NPO Klassiek niet onthouden.

De NTR ZaterdagMatinee had een aansprekende programmering voor deze zaterdag. Naast de eerste symfonie van Johannes Brahms, een aantal vocale werken van de componist. Te gast was het op historisch verantwoorde instrumenten spelende Pygmalion orkest en het befaamde koor o.l.v. Raphaël Pichon met Stéphane Degout, bariton, als solist.

Het koor staat opgesteld pal achter het orkest. Het programma liep voor en na de pauze zonder applaus over van het ene onderdeel naar het volgende. Het publiek werd hierom verzocht.

Vocale componist

Wat een troostrijke muziek, wat een vocale componist. Een componist die de stem in al haar facetten goed kent. Brahms schrijft de juiste toonsoorten zodat een zanger zich comfortabel voelt. Gaat nooit over de grens. De woorden krijgen een natuurlijk accent. Voorwaarde is natuurlijk wel, dat je technische beheersing moet hebben. En een grote verbondenheid met de tekst.

Het concert opende met een werk voor gemengd koor à capella opus 74 nr.1,Warum ist das Licht gegeben  dem Mühseligen (Waarom werd het licht aan de ongelukkige gegeven), het eerste van twee motetten, waarvoor Brahms teksten gebruikte uit de Bijbel.  Zonder applaus ging dit over in de Vier Ernste Gesänge opus 121. De teksten stammen uit het Oude en het Nieuwe Testament. Gottlos noemde Brahms deze cyclus. Ondanks de religieuze teksten benaderde Brahms die vanuit de menselijke kant. Zelfs in het laatste jaar van zijn leven vertrouwde hij zijn biograaf toe dat hij nog steeds niet geloofde in de onsterfelijke ziel.

De liederen werden geschreven na de dood van zijn trouwe vriendin Clara Schumann. In de eerste drie liederen lijkt het of Brahms het gevoel van onbereikbaarheid stem geeft. Dood en pessimisme overheersen. Toch streeft Brahms naar een troostrijke sfeer, zoals ook in zijn Requiem. In het vierde lied gebruikt hij de tekst over de liefde uit de brief aan de Corinthiërs in het Nieuwe Testament. Van een duistere sfeer naar hoop. Van donker naar licht.

Deze liederen werden door Brahms oorspronkelijk geschreven voor bariton en piano. Robert Percival, contrafagottist in het orkest, bewerkte de cyclus voor klein orkest. Een schitterende bewerking, geheel in de stijl van Brahms.  De donkere strijkers en het kleurenpalet van Brahms herkenbaar. De intimiteit is gebleven. Prachtige tempi en Pichon volgt de tekst en ontwikkelt een fenomenale eenheid met de tekst, waarbij vertragingen en dynamiek volledig natuurlijk zijn.  Stéphane Degout vertolkte de liederen ontroerend mooi. Wat een stem en wat een tekstbeleving. Gedragen door het orkest en omlijst door de koorwerken. De tranen liepen over mijn wangen.

Ook na dit werk geen applaus, maar aansluitend voor gemengd koor Geistliches Lied  opus 30 . Oorspronkelijk geschreven voor gemengd koor en orgel of piano, maar nu uitgevoerd door koor en klein orkest (ook weer in de orkestratie van Robert Percival). De zaal toonde zich bewogen in het applaus voor de pauze.

Zaligheid en lijden

Het voortreffelijke koor opende met het Schicksalslied opus 54 naar het gedicht Hyperions Schicksalslied van Friedrich Hölderlin. Het gedicht heeft twee strofen, de eerste beschrijft de zaligheid van de goden en de tweede het lijden van de mensheid. Uitzonderlijk bij Brahms dat hij een hoogromantische tekst kiest. Ik herinner mij altijd nog de onvergetelijke uitvoering met het Omroep Orkest en het Groot Omroep Koor o.l.v. Kenneth Montgomery in de jaren ’80..

Dan de Eerste Symfonie in c opus 68 . De symfonie heeft 4 delen: Un poco sostenuto – Allegro/Andante sostenuto/Un poco allegretto e grazioso/ Adagio – Piu Andante – Allegro non troppo, ma con brio.  Brahms werkte 14 jaar aan zijn 1^e symfonie. Hij durfde zich nauwelijks te meten met zijn grote voorbeeld Ludwig van Beethoven. Na het succes van de Eerste volgden de andere drie symfonieën elkaar sneller op. Een pakkende uitvoering door dit fraaie ensemble.  Mij zijn de Brahms symfonieën zeer dierbaar.

Sinds september 2023 is Stéphane Degout Master in residence bij de Koningin Elisabeth Kapel in Brussel.

De opname van Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms met Pygmalion o.l.v. Raphaël Pichon beveel ik u van harte aan.

Pygmalion is op 31 maart 2026 weer in het Concertgebouw in Amsterdam. Dan wordt de Matthäus Passion van Bach uitgevoerd met Stéphane Degout in de Christus-partij en Julian Prégardien als Evangelist.

Het gehele concert van 22 november is terug te luisteren op NPO Klassiek.

Verder kijken, luisteren en lezen

Video van de opnamesessie van Ein Deutsches Requiem met Pygmalion.

Peter ’t Hart hoorde in 2023 een perfecte Elias door Pygmalion en Stéphen Degout.