Bij de ingang van het Muziekgebouw aan ‘t IJ wordt het publiek opgewacht met een shot Tsipouro, een bekertje Griekse equivalent van grappa. Sterke drank dus. Om in de stemming te komen. In de verte links in de foyer staan opeengestapelde witte plastic stoelen. Op een witte van plastic stukken gemaakte vloer staan wat microfoons, en er klinken ruisgeluiden en insectengetsjilp.

Vervolgens wordt het publiek van de entree naar de opslaghal van het gebouw geleid. Daar staat een enorme landbouwmachine. In de programmatoelichting staat dat dit de machine was waarmee de grootvader van maker Thanasis Deligiannis zijn akker bevloeide. Deligiannis is een Griekse componist en regisseur. Hij had deze machine al eerder had gebruikt voor de Griekse inzending van de afgelopen Biënnale van Venetië. In 2022 had hij deze opslaghal al eens gebruikt als decor voor een jaren tachtig-stijl nachtclub. Deze keer mocht hij hete hele Muzikgebouw aan ’t IJ gebruiken.

Op een podium achter in de hal staan vier instrumentalisten. De muziek klinkt Grieks, vooral door de klarinet, die dan ook wordt bespeeld door een Griek, Alexandros Papageorgopoulos. De anderen zijn leden van het Nederlandse Ensemble Klang. Maar de muziek had ook Turks kunnen zijn, geeft even een prettig vervreemdend effect. Het is mooie weemoedige muziek, in elk geval. En weer eens hoor je hoe verwant Griekse en Turkse cultuur zijn. Ik kom daar nog op terug.

Er klinkt een stem, van een zangeres. Maar waar is ze? Is de muziek toch playback? Maar nee, achter ons daalt de zangeres van een trapje af. Ze zingt een melancholisch lied, van Kiki Margaroni, lees ik in de programmatoelichting. Alles in een langzaam tempo, langzamer dan wat je gewend bent van veel Griekse muziek. Dat langzame was een stijlkenmerk van haar muziek.

De zangeres beweegt naar het midden van de ruimte. Hé, daar is opeens ook een tweede zangeres. Er is, op het ritme van de muziek, ook een bonkgeluid te horen. Waar komt dat nu weer vandaan? Ah, één van de twee zangeressen stampt telkens op de enorme waterslag van de landbouwmachine, en dat geluid wordt versterkt. Subwoofer waterslangklanken, zoiets.

Tegen een zijwand staat een groot videoscherm. Het toont een melancholisch kijkende in zwart gehulde fotograaf, van rond de eind vijftig, schat ik, die kijkt naar dansende jonge mensen. Op de een of andere manier is die fotograaf, die af en toe een foto neemt, fysieker dan die fysiek bijna volmaakte, dansende jonge vrouwen en mannen, allemaal in het wit.

De muziek houdt op. De musici gaan door een grote deur achterin naar een volgende ruimte in het Muziekgebouw. Gedwee beweegt het publiek zich in dezelfde richting. In een zijkamertje van een gang zitten de musici voor een televisiescherm. Ze praten wat, maar hebben hun instrumenten bij zich, alsof ze elk moment iets kunnen spelen. Maar dat gebeurt niet, en ze reageren niet op het publiek dat verwachtingsvol om hen heen staat. Op de televisie zien we beelden van een verlaten feestterrein vol half opgestapelde witte plastic stoelen.

De musici keuvelen door. Langzaamaan besluit het publiek maar weer eens verder te lopen.

Door naar de grote zaal, waar podium en zaal zijn samengevoegd tot één vlakke vloer. De zaal staat vol met de witte plastic stoelen en tafels, die net ook op de televisie te zien waren: het enigszins naargeestig meubilair ook bij ons bekend van feestterreinen en dorpsfeesten.

Op een nog weer groter videoscherm zien we beelden van dezelfde melancholische oudere fotograaf in het zwart, temidden van jonge dansende vrouwen en mannen. Maar nu met een breder kijkveld, waardoor ook meer van het geheel te zien is; inderdaad een dorpsfeest. Met overal die witte stoelen en tafels. Maar het geheel wekt nu een wat feestelijker indruk.

In een verre uithoek van de zaal speelt de klarinettist weer van die melancholische melodieën, alles langzaam.

Door naar de foyer. Weer veel plastic stoelen op elkaar gestapeld. Een gitarist en een zangeres spelen samen weer dezelfde soort liederen. Het half uur van de timeslot zit erop. Maar het publiek is vrij om naar believen door het gebouw te dwalen. Ergens in een zijzaaltje van een gang staat er weer een video opgesteld, die nu een kudde schapen toont. Je wordt uitgenodigd om even na te denken over de vraag waarom schapen bij elkaar blijven ook als ze in het enorm veld staan waarin ze alle kanten zouden kunnen uitgaan. Maar het is groepsinstinct. Samen staan ze sterker. Misschien wordt er wel eens een individu door een wolf opgegeten, maar dan blijven er nog genoeg over. Even moet ik dan ook denken over hoe wij als publiek aanvankelijk braaf bij elkaar door het gebouw liepen, totdat mensen toch ieder hun eigen weg gingen vervolgen.

Toch klapt het publiek dan braaf als de gitarist, die als enige is overgebleven, klaar is. Ja, zo hoort het toch?

Dat was het? Nee.

In de foyer blijft een klankdecor van ruisgeluiden en insectengetsjilp achter, hetzelfde dat te horen was bij het binnenkomen van het gebouw.

Maar er is nog veel meer te zien en te beleven. Op het eerste tussendek staat ook weer een video-installatie.

Op het tweede ook, en daar wordt een Grieks dessert geserveerd. In het Grieks heet het halva, griesmeelpudding met veel amandelen en heel veel suiker. Veel Grieken zullen het niet willen weten, maar het woord komt via het Turks (waar halva overigens een andere samenstelling heeft) uit het Arabisch, waarin het woord ‘halwa’ zoet betekent. Deze Griekse versie lijkt op de halwa uit Oman en Bahrein, waar er rozenwater en kardemom aan wordt toegevoegd.

Een rondje in tegengestelde richting voert weer langs een videoruimte met beelden van een verlaten industriegebouw of elektrische centrale, van verlaten landbouwmachines.

In de opslaghal klinkt opeens Renaissance polyfonie, misschien Gesualdo, misschien iets vroeger; de klanken worden al snel elektronisch vervormd.

Ergens anders klinkt hondengeblaf of een diepe orgeltoon.

Vervolgens zit in de grote zaal die klarinettist weer hartverscheurende melismas te spelen, waarbij hij nu moet opboksen tegen vervormde gitaargeluiden.

Als je de tijd neemt en je de juiste combinatie van concentratie en rust probeert probeert te vinden, leiden Thanasis Deligiannis en zijn uitgebreide artistieke team van ontwerpers en uitvoerenden je naar een, ongetwijfeld op Griekse landschappen en tradities gebaseerde, maar ook eigen wereld. Aangenaam.

Verder lezen, kijken en luisteren

Video trailer van Nightwater