Bayreuth brengt Meistersinger als musical
Sinds een paar jaar brengen de Bayreuther Festspiele een aantal voorstellingen in live streams in bioscopen over de hele wereld. Peter Franken ging naar het intieme, door vrijwilligers gerunde Filmtheater in Voorschoten voor de openingsvoorstelling van dit jaars nieuwe productie van Die Meistersinger von Nürnberg, Wagners grote komische opera. De regie was toevertrouwd aan Matthias Davids die de voorbije 30 jaar al 99 musical- en operette ensceneringen op zijn conto had weten te schrijven. Als ik goed heb geteld was deze ‘heel erg lange musical’ dus zijn 100e wapenfeit in dit genre. Het resultaat mocht er zijn: een voltreffer.
Richard Wagner verkeerde bijna zijn gehele leven in geldnood en zijn opera over de Neurenberger Meistersinger was daarom nadrukkelijk bedoeld als een stuk avondvullend entertainment waarmee hij snel veel geld probeerde te verdienen. Uiteraard liep dat anders, maar het werk werd na jaren voltooid en is mettertijd zeer populair geworden onder Wagnerianen die het kunnen opbrengen zo’n uur of vijf in het theater te verblijven.
Davids heeft geopteerd voor een benadering waarin de komische elementen scenisch zo veel als mogelijk worden uitgelicht terwijl de zangers ook acterend veel ruimte krijgen de humor in de tekst over het voetlicht te brengen. Sommigen zullen het resultaat wat oppervlakkig vinden, met name de scène op de Festwiese die een wel erg kermisachtige indruk maakt.
Van een concept is geen sprake, van tekstkritiek evenmin of het moet het moment zijn waarop Beckmesser de stekker uit de showopstelling haalt als commentaar op de monoloog van Sachs waarin hij de Duitse kunst en cultuur op een voetstuk zet.
De decors zijn prachtig en onverwacht intiem, zeker gelet op de enorme omvang van het toneel. De suggestie van een kerk verandert d.m.v. een draaitoneel eenvoudig in de ruimte waar de Meistersinger samenkomen. Er zijn zo op het oog evenveel mannelijke als vrouwelijke Lehrbuben wat dit stel het karakter geeft van een ‘chorusline’, geheel in musicalstijl. De kledij is Beiers met veel korte broeken. De Meistersinger verschijnen in fantasiekostuum dat het midden houdt tussen de KKK en een carnavalspak.
In de tweede akte is zeer modern gestileerd een straatje met aan weerskanten huizen te zien. Tijdens de Prügelscène wijken die uiteen zodat er ruimte ontstaat voor een zeer goed geregisseerde volksoploop waarin klappen vallen. Er wordt zelfs heel snel een boksring geïmproviseerd waarin David en Beckmesser elkaar met bokshandschoenen aan het licht uit de ogen proberen te slaan. Dan komt de nachtwachter, ditmaal iemand die eruit ziet als een vechtersbaas. Hij draagt zijn hoorn als een wapen over de schouder en ziet er dreigend uit.
Tijdens het gevecht heeft David een rood krukje op Beckmessers hoofd stukgelsagen en dat geeft Sachs bij aanvang van de derde akte de gelegenheid ergens mee bezig te zijn terwijl hij zijn Lehrbube negeert. Hij lijmt de brokstukken aan elkaar en als Beckmesser er later op gaat zitten stort hij niet onverwacht ter aarde. Het zijn voorbeelden van kleine grapjes waarmee bepaalde komische momenten wat extra kleur krijgen.
Muzikaal had de voorstelling een wat moeizaam begin. Dirigent Daniel Gatti wist zijn orkest niet te inspireren tot grote daden tijdens de ouverture. Het klok lauw en gelet op de lengte was het bijna slaapverwekkend. Pas toen er gezongen werd kwam alles tot leven. Gatti was ooit de gecontracteerde dirigent voor de Ring in 2020, kort nadat hij door een volksgericht op een zijspoor was geraakt. Die Ring ging dat jaar niet door en dus kon een controverse worden vermeden. En nu staat hij er alsnog al is het niet voor een Ring. Zo nu en dan kreeg ik de indruk dat in ‘gesprekspassages’ de zangers wat werden opgejaagd om in de pas met het orkest te blijven. Gewenningsproblemen met de bijzondere akoestiek zullen daar niet vreemd aan zijn geweest. Voor het overige kon de bijdrage van het orkest mij zonder meer bekoren. Prima bijdrage van het koor ook, vooral op de Festwiese.
Georg Zeppenfeld zong Sachs met nauwkeurige articulatie, zeer welluidend en verstaanbaar. Een tour de force, twee en een half uur zingen, zo wist hij in een pauze interview te vertellen. Zijn Sachs acteerde knorrig en geïrriteerd precies daar waar dat geloofwaardig is. Vooral als hij zich realiseert dat hij voor Eva, zijn oogappel, uiteindelijk vooral een middel is om uit de problemen te geraken. ‘Als je mij trouwt heb je een kind en vrouw ineen.’ Ach, die arme meid moet ook wat. Haar ijdele vader huwelijkt haar uit aan een willekeurige Meistersinger die toevallig een zangwedstrijdje heeft gewonnen en als ze die afwijst gaat ze het klooster in. Geen druk hoor, absoluut geen druk. Niet onverwacht pakt ze de versierselen die bij het Meisterschaft horen van de door Sachs aan het aarzelen gebrachte Walther af en drukt ze die bij haar vader in de hand: ‘Zie maar wat je ermee doet, Wij gaan er vandoor.’ Zo heeft regisseur Davids op de valreep toch nog iets eigens toegevoegd.
Zeppenfeld vond ik bij het aanhoren van Walther in zijn mimiek meer weg hebben van een trotse vader dan van iemand die aangenaam verrast is een jongere man iets vernieuwends te horen zingen. Verder bleef hij zeer goed in zijn rol.
Michael Spyres, mij vooral bekend als koning van de hoge C en D, wist op alle fronten te overtuigen als Walther von Stolzing. Aardig geacteerd en fenomenaal gezogen.
Samen met Michael Nagy vormde hij het koningskoppel van de avond. Nagy zette een Beckmesser neer die acterend steunde op uitgekiende lichaamstaal en perfecte mimiek. Zijn personage kwam over als een mengeling van zelfoverschatting en gekwetstheid die net niet helemaal verborgen bleef onder nonchalant komisch gedrag. De man was een absoluut genoegen om naar te kijken en luisteren, een van de beste Beckmessers die ik tot op heden heb beleefd en dat zijn er heel wat.
Matthias Stier was heel onderhoudend als David, zijn relaas over de Tabulatur wist hij, geholpen door de Lehrbuben die illustrerende borden omhooghielden, zo goed te brengen dat ik het tot het einde amusant vond. Want eigenlijk is het veel te lang, maar dat geldt natuurlijk voor de hele opera.
Jongmin Park zong Pogner met kelderdiepe stem, aanvankelijk enigszins hol klinkend, maar allengs voller. Jordan Shanahan mocht zich als Fritz Kothner uitsloven om alles in het gareel te houden. Fijn om Christa Mayer te zien als Magdalene, bijna de huismezzo in ondersteunende rollen in Bayreuth.
En dan Eva, het meisje in een driehoeksverhouding en tevens de ‘damsel in distress’. Voor Christina Nilsson was het zowel een huis- als roldebuut, tamelijk gewaagd. Ze toonde geen zenuwen en slaagde met vlag en wimpel. Heerlijke sopraan met frisse, jonge stem. Haar hoogtepunt kwam in het kwintet waarin ze het voortouw nam en de leiding daarna niet meer afstond. Ook de lastige passage ‘Oh Sachs, mein Freund’ slaagde wonderwel. Ik had gehoopt op Betsy Horne in deze rol maar met deze Christina was ik ook alleszins tevreden. De Festspielleitung kan terugkijken op een geslaagde opening van het nieuwe seizoen.
Verder kijken, luisteren en lezen
De voorstelling is terug te zien via de ARD Mediatheek, maar daarvoor gelden landbepaalde rechten.
Interview met Michael Spyres over zijn Walther
Monique ten Boske over Nederlandse en Belgische zangers in Die Meistersinger.
De auteur
