De opera van Bonn legt zich al enige tijd toe op het herontdekken van werken die aanvankelijk redelijk succesvol waren, maar om uiteenlopende redenen in de vergetelheid zijn geraakt. Dat kan zijn door een verbod op uitvoering in Duitsland na 1933 zoals bij Meyerbeers Ein Feldlager in Schlesien dat vorig seizoen was geprogrammeerd. Of Schrekers Der singende teufel dat later dit seizoen wordt gebracht. Maar vaak is het gewoon een kwestie van toeval, bijvoorbeeld doordat in dezelfde periode werken van andere componisten de aandacht wisten op te eisen en te behouden. Iets dergelijks lijkt het geval met Alberto Franchetti al zijn het hier niet alleen de opera’s: ook de componist zelf is maar bij weinigen bekend. Hij was een prominente figuur in de Italiaanse muziekwereld maar moest al snel het toneel delen met Giordano, Mascagni, Leoncavallo en Puccini.

Franchetti’s eerste opera had echter première in 1888 toen Puccini nog slecht Le villi op zijn naam had staan en de drie andere collega’s nog bezig waren voldoende aandacht voor hun werk te genereren. Op dat punt had Franchetti een voordeel: een zeer vermogende vader aan wie hij zijn eerste opera Asrael heeft opgedragen. Zoals het tegenwoordig niet ongebruikelijk is dat een miljardair zijn zoon inkoopt in een Formule I renstal zo financierde Franchetti senior de complete productie van Asrael uit eigen middelen. De première vond plaats op 11 februari 1888 in Teatro Municipale Reggio Emilia en had zoveel succes dat Ricordi de jonge componist een contract aanbood en de rechten op Asrael overnam.

Asrael zit zodoende in de muziekgeschiedenis net voor bekende werken als Cavalleria Rusticana (1890), Pagliacci (1892) en Andrea Chénier (1896). Het gaat dus niet aan Franchetti bij gebrek aan bekendheid neer te zetten als een epigoon van genoemde collega’s al wijzen bepaalde passages in Asrael en Cristoforo Colombo (1892) in die richting. Beter te zeggen dat hij in sommige opzichten naar hen vooruit wijst. Tegelijkertijd doet Asrael eerder denken aan Meyerbeer en Wagner. In die zin zouden we met enige terughoudendheid Franchetti’s eersteling kunnen bestempelen als een sleutelwerk. Maar nu eerst iets over de handeling.

Het verhaal

Asrael in een voormalige engel die min of meer bij toeval in de hel is geraakt. Hij krijgt van Lucifer toestemming een jaar naar de aarde te gaan om daar zijn geliefde Nefta op te sporen en mee terug te nemen naar de hemel. Als tegenprestatie moet hij dan een ‘zuivere ziel’ aan Lucifer leveren op straffe van een eeuwig verblijf in de hel. Nefta is ondertussen op voorspraak van Maria uit de hemel afgedaald om haar vroegere geliefde te zoeken. Maar zij is vermomd als non, hij mag haar niet herkennen. We horen direct al echo’s van Faust, Mefistofele en Marguerite in deze legende.

Op aarde ontmoet Asrael een koningsdochter die niet wil trouwen (Turandot). Alleen de man die de test doorstaat – hij moet haar in de ogen kunnen kijken – kan haar echtgenoot worden en de troon erven. Dat is het proberen waard, een mislukking heeft slechts ‘geschonden eer’ tot gevolg. Natuurlijk lukt dat maar Asrael wil deze Lidoria niet. Een huwelijk zonder liefde aangaan is jezelf vrijwillig in een kooi laten stoppen. Verder heeft de zigeunerin Loretta zijn aandacht getrokken en vice versa. Lidoria wil wraak nemen en gebiedt haar paleisgarde Asrael te doden. Met een enkel handgebaar weet hij hen echter te ontwapenen. Hij is half engel en half demon, daar kom je ver mee. Als hij met Loretta een liefdesnestje bouwt komt de gegriefde Lidoria twijfel zaaien. Weet je wel wie die man is en houdt hij wel van jou en niet van iemand anders? Nu horen we Ortrud, Elsa en Lohengrin: de librettist Ferdinando Fontana heeft flink wat materiaal gebruikt.

Offer

Als Asrael Nefta’s naam roept in zijn slaap weet Loretta genoeg. Ze steekt hem in brand maar hij wordt tijdig gered door een passerende non die een oogje in het zeil hield. Nefta verpleegt hem en als zijn Frist um ist (Holländer) zal hij deze vrome ziel moeten uitleveren aan Lucifer om zijn eigen hachje te redden. Zover komt het niet, hij offert zich op voor haar maar Nefta weet door tussenkomst van Maria hen beiden terug te teleporteren naar de hemel.

Christopher Alden heeft in zijn productie voor Bonn een vergelijking gemaakt met een disfunctionerende familie met Lucifer als een tirannieke vader en Asrael met drie zussen die sterk uiteenlopen in karakter. Het decor van Charles Edwards toont een huiskamer met zolder waarin figuranten de rol van de gezinsleden op zich nemen.

Dat idee blijkt in de praktijk geen enkele meerwaarde te hebben. Asrael komt vanuit de hel – getoond als een gruwelijke oorlogssituatie – op aarde en treft daar de vrouwen die gelijkenis vertonen met zijn zussen. Kennelijk zag hij wel wat in de middelste die zich thuis afzondert, schildert en naakte mannen voor zich laat poseren. Na zijn ontmaskering steekt ze een portret van hem in de fik. Erg veel vuur dat vermoedelijk te lang bleef branden. De moederlijk empathische zus Nefta, gekleed als Rode Kruis non, redt hem. Aardig detail in de kostumering, dat Rode Kruis. Ook de overige kostuums van Sue Wilmington waren goed gekozen.

Koor

Een deel van de zaal was tot kort voor aanvang geheel onbezet, en dat terwijl het verder redelijk vol zat op zondag 6 november. Het bleek Vak K: hier was het koor gepositioneerd. De rol van het koor is bijzonder in Asrael. Het vertelt wat er aan sommige scènes vooraf is gegaan – in voorkomende gevallen in de vorm van liturgische zang in het Latijn – en geeft commentaar op de handeling en de gedachten en gevoelens van de protagonist. Verder is Franchetti er redelijk in geslaagd een doorgecomponeerde opera af te leveren, weliswaar met grote solistische momenten maar geen ‘stop and go’ nummers. Wat me vooral in de eerste twee aktes opviel was hoezeer deze jonge begaafde componist erop gebrand leek te zijn alles te tonen waartoe hij in staat was. Zo liet hij vrijwel elke scène dusdanig in een overdonderende climax eindigen alsof het een finale betrof. En daarin speelt het koor natuurlijk een grote rol. In Les Huguenots en Lohengrin is dat natuurlijk ook het geval maar Franchetti doet er duidelijk een schepje bovenop. En uitbundige orkestrale momenten leken zo te zijn weggelopen uit Berlioz’ Benvenuto Cellini.

Solisten

Niettemin weet hij ook de nodige ruimte te laten voor zijn solisten om te schitteren en die kans grepen vooral Loretta en Nefta met beide handen aan, twee uit Georgië afkomstige zangeressen. Loretta werd schitterend vertolkt door Khatuna Mikaberidze die vooral veel indruk maakte in de scène waarin ze haar onvoorwaardelijke liefde voor Asrael bezingt ten overstaan van de wantrouwige Loretta. En al hij haar toch bedriegt dan zal ze hem doden.

En net als je denkt dat het niet nog mooier kan worden komt Svetlana Kasyan als Nefta incognito om alles weer recht te breien en zichzelf met haar geliefde de hemel in te zingen. Kasyan stond hier voor de niet eenvoudige opgave om zeker tegen het einde zowel boven het koor als het orkest uit te komen. Maar ze heeft een stem van het type Asmik Grigorian dus dat lukt met gemak. Prachtige zangeres die Kasyan.

Mezzo Tamara Gura nam de minder interessante rol van Lidoria voor haar rekening en deed dat zonder meer goed. De bas Pavel Kudinov was te horen als Lucifer, klonk naar behoren. Vooraf werd aangekondigd dat tenor Peter Auty weliswaar geen corona had maar wel behoorlijk verkouden was. Daar kwamen we goed weg, in geval van een besmetting was de voorstelling natuurlijk geannuleerd. En was ik helemaal voor niets naar Bonn afgereisd. Auty gaf geen krimp en we hoorden een sterke vertolking van de titelrol. Weliswaar hier en daar wat ongepolijst maar hij zong gewoon voluit. Hulde voor deze tenor.

Koor en orkest leverden een prima prestatie onder leiding van dirigent Hermes Helfricht. En daarmee was het in zijn soort een absolute topavond voor iemand die graag eens wat anders wil horen.

Verder lezen, luisteren en kijken

Asrael is nog te zien op 11 en 27 november, o 8 december en op 14 januari in Theater Bonn

Theater Bonn maakte deze trailer van Asrael die op de website te bekijken is op of Vimeo

Een kijkje tijdens de voorbereiding van de productie in Bonn

Peter Franken beschreef een Dvd productie van een andere opera van Franchetti; Germania.