Op een middag in mei 2025 in Lyon spreekt Monique ten Boske uitgebreid met Alexander de Jong, de Nederlandse bariton die in augustus 2024 is toegetreden tot de Lyon Opera Studio.

We hebben op tijd in de middag afgesproken, want die avond zal Alexander optreden als Ned Keene in Benjamin Brittens opera Peter Grimes. Het is de generale en Alexander wil rustig de tijd hebben om zich voor te bereiden. Ons gesprek onthult een jonge artiest vol passie, reflectie en een scherp inzicht in zijn vak, zijn praktische inslag, een rechtenstudie tijdens covid en zijn ambities. Ook komt (zijn) zangcoach Kirsten Schötteldreier aan het woord.

We lopen vanaf het prachtige operagebouw naar een nabijgelegen koffiegelegenheid. Onderweg vertelt Alexander dat hij Artfo mist,  hèt restaurant voor medewerkers bij De Nationale Opera en Ballet. Dat is wel een soort thuishonk voor jonge zangers bij de opera. Je ontmoet er elkaar en je collega’s makkelijk, wat integratie en contact bevordert. Dat hebben ze in Lyon niet. De beroemde architect Jean Nouvel van het werkelijk schitterende operahuis in Lyon, had niks met een bedrijfskantine en vertikte het om er één aan het gebouw toe te voegen. Nou is het gebouw dusdanig indrukwekkend dat ik onmiddellijk begrijp dat hij destijds van de vijftig architectenbureaus de wedstrijd om dit supermooie operahuis neer te zetten won, maar geen bedrijfsrestaurant is toch wel weer cru voor een huis wat toch meer dan 350 vaste medewerkers kent.

Bariton Alexander de Jong is 31 jaar en vertelt ontspannen over zijn vroege muzikale vorming. “Bij mijn ouders thuis was vroeger altijd muziek, met name van mijn moeders kant. Klassieke muziek van radio en platen en ik heb van mijn vijfde tot mijn negentiende jaar pianoles gehad. Ik kom uit Oisterwijk in Brabant en toen ik jong was waren mijn interesses meer op muziektheater dan op klassieke muziek gericht. Ik ging al snel naar de MusicAllFactory in Tilburg waar ik van mijn 15 tot mij 17 elke zaterdag te vinden was, heerlijk. Die omgeving heeft mij enorm beïnvloed, ook M-Lab in Amsterdam was voor mij een inspirerende omgeving waar nieuw muziektheater op de planken werd gebracht. Dat heb ik nog steeds met bijvoorbeeld muziek van Stephen Sondheim en merkte ik ook vorig jaar toen ik de film Maestro over Leonard Bernstein zag. Is West Site Story niet gewoon een soort opera? Ik word daar heel gelukkig van. Bij toeval kwam ik door een docentwisseling op het pad van de klassieke zang en ben ik dat gaan studeren aan Fontys, de  Hogeschool voor de kunsten van Tilburg. Bij mijn kennismaking met opera viel alles op zijn plaats wat ik in kunst zoek: muziek, theater en emotionele diepgang!’

De eerste grote rol waarvoor Alexander ook naar Amsterdam kwam was de Traviata Remixed in 2016 van Lotte de Beer; “Dat was een belangrijke stap voor in ontwikkeling, ik zong twee rollen; die van Dokter Grenvil en Baron Douphol, een productie in de Westergasfabriek in Amsterdam met foodtrucks en waarmee we bijvoorbeeld ook op Lowlands gestaan hebben, geweldig!” Vervolgens volgde hij het Jong Talent-traject bij De Nationale Opera in Amsterdam, een periode die hij als bijzonder leerzaam beschrijft. “Peter van der Leeuw en Jesús Iglesias Noriega hebben me in die tijd in Amsterdam ook zeker kansen gegeven en dat gaf me een realistische kijk op het operavak: intens, veeleisend, maar enorm inspirerend.”

Hij blikt terug op zijn ervaringen bij de Nederlandse Reisopera en De Nationale Opera met waardering. “Daar heb ik geleerd hoe belangrijk het is om jezelf steeds opnieuw uit te vinden, en ook dat je hard moet werken als freelancer” vertelt Alexander.

Opera Studio Lyon

De overstap naar Lyon markeert een nieuw hoofdstuk in zijn carrière. ” De Lyon Opera Studio biedt unieke mogelijkheden. Hier word ik dagelijks uitgedaagd door topmusici en regisseurs om mezelf te overstijgen.” De huidige Opera Studio Lyon is in 2022 ontstaan. Alexander zit in de tweede lichting.

De Studio staat onder leiding van Jochen Breiholz, directeur opera bij de Opéra de Lyon. Breiholz kwam, na jaren als castingdirector in Antwerpen te hebben gewerkt en later als artistiek directeur bij het Theater an der Wien, in 2021 naar de Opera de Lyon. Met de idee voor een nieuw Operastudio haalde hij in 2022 zangcoach Kirsten Schötteldreier, die hij vanuit Wenen al kende, naar Lyon voor de selectieprocedure. Het was een fikse klus om de meer dan 1000 zangers een ensemble van vijf solisten te kiezen. De kandidaten kwamen ook nog eens uit 78 verschillende landen.

Kirsten Schötteldreier: “Ik hoorde Alexander de Jong voor het eerst in de Traviata Remix waar mij zijn mooie stem en een grote muzikaliteit meteen opviel. Later kwam ik hem weer tegen in de repetities van Hondenhartje aan Nationale Opera en Ballet in 2017, een prachtige kinderopera waar ik een andere zanger begeleide. Tijdens de warm-up kwam Alexander er gewoon bij en dat was het begin van onze samenwerking. Hij begon als bas-bariton en wij hebben samen naar de wisseling van stemvak tot lyrische bariton gewerkt.  Eerst heel voorzichtig in Lied, Oratoria en Belcantorepertoire en toen langzaam naar grotere rollen zoals Harlekin in Strauss’ Ariadne auf Naxos en bijvoorbeeld Pierrots Tanzlied uit Korngolds Die tote Stadt en Wolframs Lied uit Wagners Tannhäuser. De stem van Alexander groeit nog steeds en de rol van Ned in Peter Grimes en alle rollen die hij volgend seizoen in Lyon gaat zingen zijn fijn om ervaring op te doen. Ik werk holistisch, dat wil zeggen dat ik in de Operastudio naast de instudering van alle rollen ook veel aan de verbinding van ademtechniek, lichaamshouding, energie en aan emotioneel lichaamswerk doe. Ik ben bij alle eindrepetities aanwezig en observeer hoe de zangers zich in het proces verhouden. Als de zangers bijvoorbeeld een aria liggend moeten zingen en hiermee problemen hebben, gaan wij in het studio uitproberen hoe zij die houding juist technisch kunnen gebruiken, in plaats daarvan dat het hun hindert. Ook zijn gesprekken met de dirigenten heel belangrijk. Een jonge zanger kan niet altijd een tempo zingen dat een professional wel kan houden of makkelijk tegen een groot orkest aan zingen. Het gaat er altijd erom dat de jonge zanger zich kan ontwikkelen, maar niet verbrandt in het proces van een productie.”

Studioleden

Dit jaar zijn er vijf zangers in de Opera Studio Lyon; de Noorse sopraan Eva Langeland Gjerde, zij zingt één van de nichtjes. De Amerikaanse mezzosopraan Jenny Anne Flory, de Franse bas Hugo Santos, onze Nederlandse bariton Alexander de Jong (Ned Keene in Peter Grimes) en tot slot de Estse tenor Filipp Varik, die de rol van Bob Boles in Peter Grimes zingt. In Peter Grimes doet ook een zangeres van de eerste lichting van de Opera studio Lyon mee; Giulia Scopelliti, zij speelt het andere nichtje wat in dit geval een soort roze gezellige tweeling is worden.

Wat betekent het om in de Opera Studio te zitten?

“Het is een intensief traject. Hiervoor was ik vooral werkzaam als freelancer en dan moet je het allemaal alleen doen. Dat is toch ook eenzaam, je bent nog jong, in ontwikkeling en staat er altijd alleen voor. Hier in Lyon word je echt begeleid en ik voel me beschermd. Er wordt ook met je nagedacht over je ontwikkeling en over wat er past voor jou nu, maar ook in de toekomst. Zoals de operastudio in Lyon werkt lijkt eigenlijk meer op Wenen met een jongeren ensemble. Studio leden zijn in Lyon bij de opera in dienst en draaien zoals hun ervaren collega’s volledig mee. Dat was ook mijn bedoeling”, zegt Alexander; “ervaring opdoen, regisseurs en dirigenten leren kennen, rollen opbouwen, leren van collega’s hoe zij werken, dat vind ik heel leerzaam. De deelname aan Madama Butterfly zomer 2024 in het Festival in Aix-en-Provence was zelfs al door de Opera Studio Lyon voor mijn aanvang geregeld. Dit jaar sta ik er weer in de opera Louise van Charpentier, net zoals de Peter Grimes die je gaat zien een Christof Loy productie. Dat zijn natuurlijk geweldige ervaringen.”

Het idee achter het studio-programma in Lyon is om jonge zangers een solide platform te bieden waar ze in alle rust en met veel ondersteuning kunnen groeien. Dit initiatief is opgezet om talenten intensief te begeleiden en hen een internationale springplank te bieden en dat zijn over het algemeen grotere rollen dan bij De Nationale Opera en Ballet het geval is. De samenwerking met regisseurs en repetitors, zoals bij Peter Grimes, omschrijft Alexander als intensief en bijzonder leerzaam. “Ze hebben en nemen hier echt de tijd om diep in te gaan op personages en scènes,’ vertelt Alexander. “We zijn eind maart begonnen met repeteren dus al bijna 6 weken. Elke repetitie is een zoektocht naar meer diepgang en authenticiteit. Dat helpt mij enorm om mijn personages tot leven te brengen.

De rol van Ned Keene spreekt mij bijzonder aan. Het is een complexe figuur. Ned Keene heeft veel charisma, maar ook een donkere kant. Het is uitdagend om die balans te vinden. Ned heeft iets stugs, iets brommerigs, maar hij hoort erbij, in die gemeenschap van vissers. Peter Grimes, en zeker in deze versie, is een opera met veel drama en er zijn een paar personages die ook wat lichtheid in het stuk brengen. Daar is mijn personage Ned er één van, hij is een soort sjacheraar die dealtjes sluit en overal voordeel uit wil halen. Je kan hem een opportunist noemen. Hij is ook de aanjager van het hele dramatisch conflict rond Peter Grimes om toch weer een hulpje aan te nemen. Ned haalt de jongen in een ‘workhouse’. Dat maakt het interessant. Hij zegt misschien niet veel, maar hij is er wél, in deze productie ook heel veel op het toneel en dat vind ik interessant. Hoe geef je aan zo iemand die relatief weinig tekst heeft toch een innerlijk leven?”

Moreel kompas

Tijdens de Covid-pandemie volgde Alexander, naast zijn zangcarrière, ook een studie rechten. “Ik wilde mijn tijd nuttig besteden.” vertelt hij openhartig. “Rechten heeft me geleerd om analytisch te denken en discipline te houden. Die vaardigheden komen nu ook goed van pas in mijn muzikale carrière. Ik ben afgestudeerd en mijn scriptie had betrekking op een richtlijn over de regulering van platformen. Specifiek de Europese Digital Services Act (DSA). Mijn focus lag op de regulering van sociale mediaplatforms en de botsing tussen fundamentele rechten, zoals vrijheid van meningsuiting en het recht op informatie, versus de ondernemingsvrijheid van techbedrijven. Dat is ook iets wat me persoonlijk bezighoudt, noem het een moreel kompas. Ik ben betrokken bij mensenrechten en wilde graag laten zien hoe private contracten en platformregels kunnen conflicteren daarmee.”

Toekomst?

“Nu, met als zangcoach Kirsten Schötteldreier werk ik aan mijn carrière als lyrische bariton. Ik ben dol op Britten dus bof heel erg nu met Peter Grimes en volgend jaar mag ik in Billy Bud Mr Redburn zingen, alweer Britten en alweer zo’n fijne rol. 20^ste eeuwse muziek heeft trouwens mijn grote interesse en daar hou ik van omdat je dan het helemaal zelf mag uitzoeken en ontdekken. Voor Wagner vind ik het nog te vroeg, maar ik sta er zeker voor open. In het volgende seizoen hier doe ik in Boris Godoenov de rol van Andrey Schelkalov. Dat is heel iets anders, hele gedragen muziek. Een rol waar ik een menigte moet toespreken en de rol wordt soms door een bas bariton gezongen dus ik moet er misschien voor reiken, maar daar ga ik heel erg mijn best voor doen. Net als voor Othon (Ottone) in L’incornonazione di Poppea van Monteverdi. Die componist is een hele nieuwe ervaring voor me, en ook een uitdaging om dit stilistisch goed neer te zetten. Volgens mij is het een misvatting om dit repertoire vocaal heel anders te benaderen dan latere muziek, bijvoorbeeld zonder vibrato. Het gaat erom hoe je dit smaakvol kan inzetten. Toevallig viel mij heel recent bij een leerling, die wat vast zat in zijn stem, iets op. Het was mij gelukt om zijn stem wat losser te krijgen en doordat hij op een bepaalde manier goed ontspande ontstond er op sommige tonen vibrato. Dat was voor mij een connectie, het klonk heel goed en het stroomde bij hem. Dus ik denk dat vibrato heel menselijk is en bij een stem hoort.”

Met zijn combinatie van muzikaal talent, ambitie en diepgaande reflectie, is Alexander de Jong zonder twijfel een naam die we nog vaker gaan horen. Zijn gedrevenheid en passie met een moreel kompas maken deze “Brainy Bariton” tot een veelbelovende zanger in de internationale operawereld.

Peter Grimes bij Opéra de Lyon in de geprezen regie van Christof Loy

Wie de rauwe kustwinden van Benjamin Brittens opera Peter Grimes op zich laat inwerken, voelt de kilte van de gemeenschap, de eenzaamheid van de outsider en het onvermogen tot verbinding. Bij de Opéra de Lyon wordt die sfeer in april 2025 overtuigend neergezet, in een herneming. De jonge Nederlandse bariton Alexander de Jong zingt de rol van de visser Ned Keene een middelgrote rol waarin hij zijn theatrale scherpte en vocale finesse volledig kon tonen. Tijdens de generale repetitie die ik bijwoonde, overtuigde Alexander met zijn sterke, expressieve zang en een genuanceerd spel. Natuurlijk heb ik hem net gesproken waardoor hij op je netvlies staat, maar het valt me op dat hij op de bühne op een prettige manier continu ‘aan staat’.  Deze productie is oorspronkelijk gemaakt voor Theater aan der Wien in 2015. Hij is hij hernomen tijdens Covid. Bijzonder is dat deze productie hernomen is omdat het publiek in Wenen mocht kiezen welke productie van de afgelopen twintig jaar ze te terug wilden zien. En dat werd dus deze Peter Grimes in de Christof Loy regie.

Hanky code

In deze productie geen jonge jongen naast Peter Grimes, maar een volwassen man die weet waar Abraham de mosterd der herenliefde haalt. Peter Grimes is homoseksueel maar zit nog in de kast en omdat hij anders is keert het volk zich tegen hem. In de productie van Christof Loy  viel mij de Hanky code op, de zakdoeken die door homoseksuele mannen gedragen werden in de jaren zeventig om seksuele voorkeur of interesses aan te geven. In dit geval is de rode zakdoek van de man aan de rechter kant van het lichaam een duidelijke verwijzing dat hij een SM voorkeur heeft die passief is. Of wel hij daagt uit om zich te laten slaan, zich te laten domineren. Dat verklaart dus waarom Peter hem slaat en er blauwe plekken op het lichaam zijn.

Het einde van de opera is heel duidelijk in het toneelbeeld hetzelfde als het begin; ten teken dat iedereen de nieuwe Peter Grimes kan zijn. Mensen kiezen (weer) voor een outsider om te discrimineren met alle persoonlijke consequenties van dien. Deze Grimes toont de dorpsgemeenschap van haar rauwste kant, een voorstelling die elke bezoeker erop wijst dat ie een dorpeling of de nieuwe Peter Grimes kan zijn.

Peter Grimes, met Alexander Jong als Ned Keene, is te zien in de Opéra de Lyon op 13, 15 ,17 ,19 en 21 mei.

Verder lezen, luisteren en kijken

Video over Peter Grimes met de koordirigent  van Opéra de Lyon.

Video uit 2016 met toen nog student Alexander de Jong

Alexander de Jong over Sondheim.