Het gruwelijke verhaal van Written on Skin kreeg zaterdagavond een indrukwekkende première bij De Nederlandse Opera dankzij een uitstekende cast. Die benutte volop de mogelijkheden, daarin begeleid door het Nederlands Kamerorkest onder leiding van de componist. Regisseur Katie Mitchell koos in haar regie voor spannend spel en in de vormgeving opnieuw voor een driekameropera.

Het vertrouwen in de kwaliteiten van het duo George Benjamin (componist) en Martin Crimp (librettist) moet bijna grenzeloos zijn geweest. Niet minder dan vijf Europese operahuizen traden op als coproducent van hun nieuwe opera Written on Skin, de opvolger van het zeer goed ontvangen kleinere werk Into the Little Hill. Opera is ook (of vooral) risico nemen en dat heeft in dit geval fantastisch uitgepakt. Written on Skin is een juweel van klank, taal en vertelling.

De eerste grote opera van de Britse componist en zijn schrijvende landgenoot is gebaseerd op een ‘razo’ uit de twaalfde eeuw. Een ‘razo’ gaf de achtergrond bij een lied van een troubadour. In de versie van één van die verhalen, waarop Martin Crimp zijn libretto baseerde, zijn er drie hoofdkarakters: de man (The Protector), zijn vrouw (Agnes, de enige met een naam) en The Boy. Kleinere rollen zijn er voor drie ‘Angels’.

The Boy is een indringer die groot effect heeft op de bestaande verhoudingen. Crimp verwijst zelf ergens naar Pasolini’s Teorema, waarin de vreemdeling verlosser is, maar ook ontregelt en de vertrouwde verhoudingen op scherp zet.

The Boy neemt de opdracht van The Protector aan om diens leven en goede daden te beschrijven. Agnes is ongeletterd, maar nieuwsgierig naar de schrijver. Ze daagt de jongen uit en – zoals Crimp het benoemt – ‘geeft zich aan hem’. Als The Protector dat merkt, is zijn bestraffing gruwelijk en haar einde onvermijdelijk.

In de tekst, de muziek en de handeling zitten naast dat verhaal nog zo veel verwijzingen en betekenissen dat kort samenvatten wat er op het podium gebeurt niet zoveel zin heeft. In de ruim anderhalf uur ontwikkelt het verhaal zich tot een climax.

Onvergetelijk

De muziek van Benjamin is prachtig. Hij componeert lange lijnen en is in elk seconde van zijn partituur scherp. Ook als het heel stil is, klinkt er geluid uit de orkestbak. Eigentijdse klassieke muziek klonk zelden zo toegankelijk. Hij gebruikt de muziek om spanning en drama te onderstrepen, maar doet dat spaarzaam.

Wat schrijver Martin Crimp afleverde, laat zich lezen als een moderne roman of een lang gedicht. Het is een mooi toeval dat de boventitels in Het Muziektheater sinds kort tweetalig zijn. Meelezen leidt wat af, maar verrijkt in dit geval ook de ervaring van de toeschouwer. De teksten van de karakters zijn hier en daar in de derde persoon, en soms laat de auteur de tijd verspringen.

De zangpartijen werden op maat gemaakt. Benjamin hield sessies met de zangers en schreef op de karakteristieken van de stem van de al bekende cast. Dat werkt het allermooiste voor het aandeel van Bejun Mehta. Een grote rol in een moderne opera voor een countertenor, dat is bijzonder.

Mehta wil meer en avontuurlijker zingen dan het obligate Händel-countertenor-repertoire en deze productie is een gelukkig bewijs van de juistheid van die keuze. Alleen al zijn eerste noten, die organisch opstijgen vanuit het orkestgeluid, zijn onvergetelijk.

De rol van Agnes was oorspronkelijk geschreven voor een andere sopraan en wordt in Amsterdam gezongen door Elin Rombo. Vocaal is er niets aan te merken op de Zweedse sopraan, maar ik mis de emotie, de onrust en het gewicht dat de oorspronkelijke vertolkster, Barbara Hannigan, in de rol wist te leggen. Hannigan zal de rol van Agnes wel zingen in Londen en Toulouse. In die laatste plaats neemt Tim Mead de rol van Bejun Mehta over.

Christopher Purves geeft als sonore bariton een donkere tegentoon in het geluid van de sopraan en de countertenor. Hij is heersend en dreigend, maar doet dat op een ingehouden manier die de spanning nog groter maakt.

Trukendoos

En dan is er de regie. Het libretto laat alle ruimte voor sprongen in de tijd en regisseur Katie Mitchell gebruikt dat door het verbreden van het perspectief op het podium. Naast de klassieke, in Provençaals geel uitgelichte woning van de Protector zet ze een hypermoderne, in tl-licht badende werkruimte van onderzoekers neer. Die keuze biedt interessante mogelijkheden in het spelen met de perspectieven van ruimte en tijd.

Mitchell heeft een indringende regie gemaakt voor de zangers – wat extra blijkt bij het nog eens bekijken van de video uit Aix-en-Provence. Dat deel van haar bijdrage is voortreffelijk. En ook het acteerwerk van de zangers is uitstekend.

De regisseur werkte voor Written on Skin met haar vaste team van decor- en kostuumontwerper Vicki Mortimer en belichter Jon Clark, die vorig jaar december ook voor de vormgeving van Orest zorgden bij De Nederlandse Opera. Clark maakte een zeer smaakvol lichtplan.

Dat het team in belangrijke aspecten van de enscenering de hele trukendoos van Orest weer inzet, vind ik teleurstellend. Net als in Orest maken de Britten er een driekameropera van. De etages, het trappenhuis (nota bene op dezelfde plaats als in Orest), de sneeuw, de slowmotions van de acteurs: allemaal al eens gezien.

Written on Skin is muzikaal en tekstueel zeer goed gelukt. Op de vormgeving valt wel wat af te dingen. Maar wat er in de kern van de voorstelling gebeurt, in het oude huis in de Provence, is aangrijpend en meeslepend. Wie openstaat voor avontuur moet zeker gaan kijken, en daarna voor de volledigheid op Arte Live Web nog eens de opname vanuit Aix terugkijken.

De opera Written on Skin is tot en met 23 oktober nog zesmaal te zien in Het Muziektheater. Zie voor meer informatie de website van De Nederlandse Opera.