Belcanto overwint regie Lucrezia Borgia
Recentelijk had ik het genoegen de ontroerende en fantastische Nadien Sierra en Xavier Anduaga in La Sonnambula* in het Teatro del Liceu in Barcelona te zien en horen en nu was ik in Sevilla in het Teatro Maestranza getuige van een indrukwekkende Lucrezia Borgia door Marina Rebeka en dirigent Maurizio Benini.
We hebben in Amsterdam korter dan gepland mogen genieten van het belcanto talent van Marina Rebeka als Mathilde in Guillaume Tell en Anna Bolena en helaas, om verschillende redenen niet in de andere Tudor-koninginnen. Dat we daar wat aan gemist hebben werd vanaf de eerste noten in Donizetti’s Lucrezia Borgia duidelijk. Wat Rebeka liet horen gedurende de avond was technisch gaaf belcanto, met goede coloraturen, stralende hoge noten en perfecte intonatie. Daarbij was haar vertolking van de gecompliceerde titelrol geloofwaardig en prachtig gelaagd.
Bijgestaan door de echte belcanto specialist dirigent Maurizio Benini en omringd door prima vocale partners, was Marina Rebeka het stralend middelpunt in een zeer matige scenische productie. Benini koos altijd voor de juiste tempi, hield zangers en orkest voorbeeldig in het gareel zonder ook maar ergens in de voorstelling ook maar de kleinste ontsporing of hapering toe te laten. Daarbij klonk alles organisch en leverde hij zoals altijd belcanto op zijn best.
De beruchte Lucrezia Borgia kent een lastige historie, ook als opera! Het begon al met het verbod in vele Italiaanse theaters na de première in 1833 vanwege het schandaleuze karakter van de opera.
Donizetti en zijn librettist Romani, maakten van Lucrezia Borgia een werk waarin moord en seksuele uitspattingen de boventoon voeren. Daaronder speelt zich het menselijke drama van Lucrezia af die te maken krijgt met een jongeman (Gennaro) die zijn hart aan haar verliest, maar ook haar zoon blijkt te zijn die ze sinds zijn geboorte niet meer gezien had.
Voeg nog een groep wraakzuchtige mannen toe die Lucrezia terecht willen wijzen en je hebt genoeg ingrediënten om een spannende voorstelling te maken, die eindigt met bijna alle protagonisten dood op het toneel.
Platte regie
Regisseur Silvia Paoli koos voor een productie die alles hard en goedkoop uitvergrootte. Is er sprake van geweld, dan martelen we een hele groep jonge vrouwen, vermoorden er een paar, hangen er een paar aan vleeshaken en zorgen we voor zoveel mogelijk bloederige taferelen. Onaangenaam om te zien is de scene met in bebloed ondergoed geklede jonge vrouwen in een metalen kooi, maar zelf die scene voelde plat en maakte daardoor niet echt indruk.
Lucrezia Borgia heeft veel op haar geweten. Haar wandaden worden in de opera uitvoerig benoemd en opgesomd. Daarvoor is in de optiek van Paoli wel een reden, die ze ons tijdens de ouverture laat zien. Vader geeft dochter een Roodkapje cape, vermomt zichzelf als wolf en maakt seksueel misbruik van het kind. De wolven zien we de hele voorstelling regelmatig opduiken. We zouden het ‘grote idee’ van de regisseur toch eens vergeten.
Omdat Lucrezia Borgia een Italiaanse opera is, worden mannen in Venezië in de Proloog en ook later in de voorstelling geen edelen en soldaten in een palazzo, maar fascistische bendes in het zwart met de typische pofbroeken die we van de beelden uit de Tweede Oorlog kennen. Bijna de gehele voorstelling is de bühne een betegelde fabriekshal met veel bloed aan de muren waar gelukkig wel af en toe wat aan toegevoegd wordt (kroonluchters voor het banket van Lucrezia) of een kerstboom in de huiskamer van de Borgia’s.
De personen regie is ook van de gemakzuchtige soort. Lucrezia wordt neergezet als een afstandelijk, koude, glamoureuze vrouw, maar Rebeka eet er nog iets meer van te maken. We zien en horen de kwetsbare kant van Lucrezia en zelfs de ware liefde voor haar zoon. Gennaro (Duke Kim) is een wat sullige en eendimensionale jongeman die zijn moeder mist en een wat verwarrende vriendschap heeft met Orsini. Paoli laat ze zelfs tegen het eind van de opera, als de twee mannen er voor kiezen samen het gevaar te gemoed te treden, een soort van liefdesverklaring afgeven door hartjes in een boom te kerven. Als Paoli de seksualiteit van beide personages ter discussie wilde stellen had ze daar echt ook eerder in de opera wat mee moeten doen. Nu blijft het zoals met eigenlijk alle regie ideeën, bij een losse flodder.
Echtgenoot van Lucrezia, Don Alfonso, is een imposante boze man, die ook vrij eendimensionaal blijft, maar hij kreeg ook van Donizetti niet echt de kans wat meer lagen in zijn karakter te tonen. Krzysztof Bączyk is een imposante man met een stevige, niet echt heel mooi, soms wat gemoffelde maar expressieve stem. Hij zingt niet altijd in de verfijnde belcanto stijl, maar haalt uit de rol wat er te halen is.
Halfslachtig
De rest van de personages komen eigenlijk niet verder dan karikaturen van wulpse hoeren, boze mannetjes of lallende dronken types, en alles behalve dreiging uitstralende militairen, hoeveel er ook met zweepjes geslagen werd. En hoe vervelend is het om nog steeds de meest simpele danspasjes en oenerige gymnastiek oefeningen in te voeren, om maar beweging in het koor te krijgen, zonder reden, zonder visie, slechts ter opvulling van de tijd.
Dat somt eigenlijk de hele regie op; niets werd overtuigend met een doel geregisseerd, niets werd met betekenis uitgevoerd en het voelde allemaal wat obligaat, voorspelbaar, simpel en ongeïnspireerd, hoeveel geweld er ook getoond werd en hoeveel halfslachtige gedachten er op het toneel ook werden aangestipt.
Belcanto trio
Marina Rebeka probeerde er samen met Duke Kim en zeker ook Teresa Iervolino alsMaffio Orsini, de beste vriend van Gennaro, nog wat van te maken. Rebeka zong met een vlekkeloze techniek, een voorbeeldige dictie en met net de juiste hoeveelheid metaal in haar stem een nagenoeg ideale Lucrezia. Zelf de zachtere, kwetsbare kant van Lucrezia wist ze vocaal ten toon te spreiden. Het enige dat ontbrak was een echte triller, maar veel beter dan dit kon Lucrezia niet gezongen worden.
Duke Kim heeft een redelijk aangename stem en zong, na een wat zenuwachtig en onzeker begin inclusief wat kicksen, een prima partij, waarin zijn passie overtuigde. Hij heeft een vrij lichte tenorstem die na het wat nerveuze begin, redelijk goed met de extremiteiten van de rol om ging en in stijl zong. Zijn sterfscene was mooi en ontroerend.
Iervolino is een interessante mezzo met een zeer prettige stem die flexibel is en ook met gemak in de hoogte gefocust blijft klinken.
Alle zangers hadden ook te lijden onder het wat onhandige decor. Ondanks een achterwand en plafond was de ruimte zo groot en leeg dat de toch niet kleine stemmen soms het onderspit tegen het orkest moesten delven. Benini liet het zeker niet te luid spelen, maar de ruimte en het grote kleed op de speelvloer, zorgden ervoor dat de stemmen soms verloren gingen.
E zijn gelukkig alweer enige tijd genoeg goede belcanto zangers en dirigenten zoals Benini die precies, lyrisch en stijlvol de zangers liet schitteren en het muzikale drama in stand hield. Dat het aan toegewijde, originele en vakkundige regisseurs ontbreekt om belcanto opera’s overtuigend te ensceneren, is een des te groter gemis. Dat was bij La Sonnambula het geval maar zeker ook bij de Lucrezia Borgia.
Wat beklijfde was het belcanto stijlgevoel van de genoemde drie zangers, die muzikaal zorgden voor een natuurlijke theatrale invulling van hun rollen samen met de voorbeeldige directie van een ware belcanto specialist. Daar kon deze non-regie niets aan afdoen.
Verder kijken, luisteren en lezen
Video trailer van Lucrezia Borgia met beelden van de voorstellingen in Tenerife
Marina Rebeka over Anna Bolena in Amsterdam.
Norma met Marina Rebeka in Barcelona
De auteur
