Een nieuwe opera van Vivaldi: het lijkt onmogelijk, maar OPERA2DAY maakt het waar. Het Haagse gezelschap heeft de beroemde roman Les liaisons dangereuses omgewerkt tot een Italiaans libretto en er muziek van Vivaldi bij gezocht. Vivaldi – Dangerous Liaisons is vanaf 17 januari in theaters in het hele land te zien.

OPERA2DAY bestond nog maar kort toen de naam Vivaldi al genoemd werd binnen het artistieke team. Een geënsceneerde Vivaldi-productie, dat zou wat zijn. Zoiets was namelijk nog niet eerder gedaan in de Nederlandse theaters. De NTR ZaterdagMatinee bracht de afgelopen jaren ettelijke Vivaldi-opera’s onder de aandacht, maar allemaal in concertante vorm.

De schrale uitvoeringsgeschiedenis van Vivaldi’s opera’s is eigenlijk bizar. De rode priester was een sleutelfiguur in het Venetiaanse operaleven van zijn tijd. Hij schreef niet minder dan vijftig opera’s, vaak met groot succes. Waar zijn al die titels? Het immense oeuvre hunkert ernaar om weer uitgevoerd te worden.

Serge van Veggel, artistiek leider en regisseur van OPERA2DAY, hield het idee om iets met Vivaldi te doen in gedachten en begon een uitgebreide zoektocht naar de juiste aanpak. “Lange tijd dacht ik: we pakken een bestaande Vivaldi-titel. Over de muziek had ik geen twijfel, maar het was lastig om een geschikt libretto te vinden. De meeste libretti zijn toch: A houdt van B, B houdt van C, C verkleedt zich als D, enzovoort. In die tijd hadden die verhalen een duidelijke context, maar die context kennen bezoekers van vandaag niet en dat maakt het hopeloos gecompliceerd.”

“Ons doel is dat mensen in de zaal eenzelfde ervaring hebben als de mensen toen”, vervolgt Van Veggel. “Het stuk moet dezelfde directe impact hebben. Dat kun je wel bereiken met een oorspronkelijke titel, maar dan moet de enscenering een nieuwe context scheppen, zodat het publiek alle fijnzinnigheden weer begrijpt.”

Van Veggel besloot die weg niet te bewandelen, maar een beproefde tool uit OPERA2DAY’s gereedschapskist te halen: de pasticcio. Oftewel: zelf een structuur maken en daar muziek bij zoeken. “In voorgaande producties als La troupe d’Orphée, Dolhuys Kermis en Dr. Miracle hebben we gezien dat een pasticcio goed werkt. Het past ook bij Vivaldi’s tijd, toen vaak pasticcio’s gemaakt werden. Vivaldi deed het zelf ook: voor de bad guys in zijn opera Bajazet gebruikte hij aria’s van concurrerende componisten uit Napels.”

“Het stuk is heel psychologisch”

Het samenstellen van de Vivaldi-pastei was een flinke kluif. Serge van Veggel dook in het repertoire, wat resulteerde in een longlist van 490 aria’s, ensembles en instrumentale stukken die gebruikt konden worden. In totaal 28 uur muziek.

Die muziek moest gekoppeld worden aan tekst en daarvoor koos Van Veggel de beroemde briefroman Les liaisons dangereuses van Pierre Ambroise François Choderlos de Laclos, een legerofficier die als hobby proza en poëzie (en zelfs een operalibretto) schreef. Met zijn briefroman won hij eeuwige roem.

Het boek deed heel wat stof opwaaien door het sensuele, scandaleuze verhaal. Centraal staan de libertijnse Marquise de Merteuil en Vicomte de Valmont, die door een weddenschap een gevaarlijk spel met de liefde in gang zetten. Ze dagen elkaar uit om een paar jonge, onschuldige mensen te verleiden, maar raken verzeild in een venijnige strijd, waar alle betrokkenen uiteindelijk aan ten onder gaan.

“Dit verhaal past op tig manieren heel goed bij ons idee”, vertelt Van Veggel. “Het systeem van de barokopera zit vanwege de briefvorm heel sterk in de roman; brieven lijken op barokaria’s, waarin karakters in hun eentje aan het woord komen. Het verhaal heeft verder dat typische verloop van ‘A houdt van B, B houdt van C’, maar op een manier die ook in onze tijd nog meeslepend is. Het stuk is heel psychologisch.”

Door Vivaldi’s muziek (begin achttiende eeuw) en Laclos’ boek (eind achttiende eeuw) te combineren, ontstaat bovendien een portret van de achttiende eeuw, stelt Van Veggel. In die eeuw brokkelde de barokwereld af, eindigend met de Franse Revolutie. Het systeem van de elite viel in elkaar.

“De achttiende eeuw zegt iets over onze tijd”, vindt Van Veggel. “We leven nog steeds in een echo van dat systeem. Er zijn opnieuw grote machtsverschillen, alleen nu over de grenzen heen. Je voelt de spanning die dat geeft. Daar gaan we in onze productie wel wat mee doen.”

“Niet historisch-geïnformeerd, maar historisch-geïnspireerd”

De stap van boek naar libretto nam twee jaar in beslag. Serge van Veggel hakte Laclos’ roman in mootjes en maakte met al die stukjes bronmateriaal een nieuw scenario. Hij vroeg de jonge Italiaanse schrijver Stefano Simone Pintor om met dat raamwerk een Italiaanse libretto te schrijven. “We verplaatsen het verhaal naar Venetië. Een perfecte locatie voor dit verhaal. Het halve jaar stond daar in het teken van carnaval. Hoe decadent kun je zijn…”

Een andere Italiaan, componist Vanni Moretto, zocht ondertussen de juiste Vivaldi-fragmenten bij het scenario en componeerde er nieuwe recitatieven bij. “Moretto is een barokspecialist. Hij is musicoloog en speelde mee in Il Giardino Armonico. Hij componeert zelf moderne muziek, maar je hoort daarin zijn kennis van de barok. Hij snapt Vivaldi als geen ander en heeft vanuit dat startpunt de partituur gemaakt. Door de recitatieven op muziek te zetten, is het een doorgecomponeerde opera geworden. We zijn heel vrij en speels te werk gegaan, maar het leeuwendeel van de muziek is nog steeds Vivaldi.”

Van Veggel bracht twee keer een week in de buurt van Milaan door om met de componist en de librettist een “flow en timing” te vinden die past bij het publiek van vandaag. “We hebben diverse scènes samen uitgespeeld, om het echt te maken. Voor ons was het belangrijk dat de vorm niet de overhand kreeg. Het gaat om de acteurs-zangers en wat zij uitdrukken. Het resultaat is niet historisch-geïnformeerd, maar historisch-geïnspireerd.”

“Valmont is een Don Giovanni, een Casanova”

De repetities voor Vivaldi – Dangerous Liaisons zijn inmiddels begonnen. Van Veggel ziet dat het lange voorbereidingstraject zijn vruchten afwerpt. “We merken dat het werkt.”

OPERA2DAY heeft een cast van voornamelijk hoge stemmen geëngageerd. Dat past bij Vivaldi, die niet vaak voor lage mannenstemmen componeerde. De Marquise de Merteuil wordt gezongen door alt Candida Guida, een paar maal afgewisseld door Sophia Patsi. “Merteuil is een uniek karakter”, zegt Van Veggel. “Ze is een strateeg die het kwaad nastreeft, maar als vrouw! Dat shockerende element drukken we uit met furieuze aria’s voor alt. Het past heel goed.”

“Valmont is een Don Giovanni, een Casanova”, vervolgt Van Veggel. “Hij is een boef, maar heel verfijnd. Daarom hebben we gekozen voor de bezetting met een countertenor.” De rol wordt in alle voorstellingen gezongen door Yosemeh Adjei.

De andere karakters die Merteuil en Valmont in hun val meetrekken, worden gezongen door Barbara Kozelj en Ingeborg Bröcheler (La Présidente de Tourvel) en Mayaan Licht, Stefanie True en Emma Feteke (de twee jonkies Danceny en Volanges). Kozelj en True waren eerder te gast bij OPERA2DAY. “Zij zijn zo goed!” zegt Van Veggel enthousiast.

De muzikale partner voor de omvangrijke productie is de Nederlandse Bachvereniging. “In 2015 hadden we een gesprek met elkaar. De volgende dag was eigenlijk al duidelijk dat we heel graag wilden samenwerken.” Concertmeester Shunske Sato hielp vorig jaar zomer bij het “leggen van de puzzel” van libretto en muziek en mag met zijn barokmusici de Vivaldi-Moretto-pasticcio tot leven gaan wekken.

Vivaldi – Dangerous Liaisons gaat op 17 januari in première in de Koninklijke Schouwburg in Den Haag en is tot en met 16 maart in een groot aantal theaters te zien. Zie voor meer informatie de website van OPERA2DAY.