Het Holland Festival 2025 is in zijn laatste week. Op operagebied was het aanbod niet erg groot. Naast Boris Godoenov bij De Nationale Opera en From Dust van Michel van der Aa, biedt het festival enkele muziektheater voorstellingen die Neil van Linden voor Place de l’Opera bezocht. Op 23 juni zag hij de voorstelling Ring of Our Time van Miranda Lakerveld, met World Opera Lab, Balaan Tumaan ensemble, Sanjat Band, Oworonshoki performers en  Colectivo Sujuy Ja’.

Op zeker moment refereert één van de personages aan de Ring des Nibelungen, Wagners epische vierdelige operacyclus waarin de macht over de wereld wordt gesymboliseerd door een gouden ring. Ring of our time is wars van één symbool waarin alle macht van de wereld zou kunnen geconcentreerd. Geconcentreerde macht in de vorm van kolonialisme en imperialisme heeft al genoeg schade toegebracht aan de mensheid en aan de aarde. Ravages vanwege de palmolieindustrie op Kalimantan, olieverspilling in de Niger-delta, grondwatervervuiling in Yucatan in Mexico, problemen met de natuurlijke watertoevoer als gevolg van klimaatverandering en afdamming van in het Tweestromenland Mesopotamië. In plaats daarvan is de ring hier een draad die de authentieke volkeren van de wereld met elkaar verbindt. Het is dus de letterlijke draad van het verhaal, die in de loop van de opera steeds vaker in de vorm van een lang touw.

Overigens komt juist ook in Wagners Ring des Nibelungen een symbolische draad voor. In het slotdeel, “Götterdämmerung”, wanneer de Nornen hun draad spinnen, breekt dieplotseling. Ze zien dat als teken dat hun kracht is verdwenen en keren terug naar hun moeder, Erda, de godin van de aarde. In Ring of our Time breekt die niet, maar slagen de vertegenwoordigers van de diverse inheemse volkeren in de Europa steeds steviger aan elkaar verbonden. Boven het podium hangt een rood oplichtende horizontale ring, op het podium zijn een blauwe cirkelvormige motieven geprojecteerd. En geregeld wordt een verticale metalen ring naar beneden gelaten waarin Samuel Udoh als Esu, de Yoruba god van de scheppingsdrang en verbinding respectievelijk Kukulcan, de Maya slang-god hoog boven iedereen kronkelend de wereld beziet, en vanwaar hij zich uiteindelijk toch bij de overige personages voegt.

Regisseur Miranda Lakerveld regisseerde de Ring of our Time op basis van een reeks muziektheatervoorstellingen die ze maakte in de Nigerdelta in Nigeria, Koerdisch Irak, Kalimantan-Indonesië en Yucatan-Mexico, telkens op basis van lokale mythologische verhalen.  Die verhalen werden aaneengeregen tot deze Ring of dus eigenlijk draad. Elk van de mythologieën bevat eigen elementen, maar er zijn ook overeenkomsten, onder meer de rol van vrouwelijke goden en van het water en de zee. Dat zou kunnen leiden tot eclecticisme, maar dat doet het nou juist net niet. Daartoe draagt bij dat alle uitvoerenden zich bedienen van de authentieke taal, het instrumentarium en de zangtechniek van elk van hun respectieve culturen. Dat werkt ook door in de delen waarin alle instrumentalisten en zangers samenspelen en -zingen. Die gezamenlijke delen verwijzen naar het gezamenlijke belang dat al deze bedreigde afzonderlijke culturen hebben, het Leidmotiv in de productie. Niet eenvoudig, je zou gemakkelijk in een wat zoetelijke We are the world sfeer kunnen belanden, zoals eerder in het Holland Festival enigszins gebeurde in One Ocean. Wat aan theatrale eenheid in de regie van de verschillende culturen in Ring of our Time bijdraagt is de bewegingsregie. De verschillende zangeressen, bewegen, ieder binnen hun idioom, onnadrukkelijk synchroon in heen en weer op de ritmes van de muziek, wat een suggestie van een stromende rivier en eb en vloed in de zee genereert.

In de muziek horen we Indonesische gamelanmuziek met een erg fraaie oudere zangeres (haar naam kon ik niet achterhalen) en de jonge sopraan Madeline Saputra, cum laude afgestudeerd aan het Amsterdams Conservatorium). We horen ook ritmische passages die nu Afrikaans klinken, Mexicaans en Arabisch, dat laatste met een belangrijk solo-aandeel voor Haytham Safia op de ud (Arabische luit), en – samen met de overige Arabische en ook de Indonesische instrumentalisten en de Mexicaanse marimbavirtuoos Wendy Palomeque – ook tarab, ekstatische muziek uit de Arabische cultuur, op het ritme van de Iraakse chobi-dans.

Aan de eenheid binnen het geheel van de voorstelling draagt ook het podiumbrede videodecor bij. Abstracte kleurvlakken, met bewegende elementen die soms op rivieren lijken, soms op regenwormen en slangen, misschien wel spermatozoïden (dat mag je er vast bij denken), soms op draden (fragmenten van bovengenoemde draad die de Ring vormt) en soms op letters van verschillende alfabetten. In de loop van de voorstelling verandert de achtergrondkleur van zee-blauw naar vaal-bruin, wat respectievelijk vast verwijst naar de kleur van een zee, waarvan elk van de volkeren afhankelijk zijn, en naar de ontbossing en uitdroging van het milieu.

Sterke persoonlijkheden op het toneel zijn ook de Mexicaanse zangeres Soco Loeza Flores een Chac Chel, de mythologische oermoeder uit de Maya-cultuur, Elaf Saeed Mohamed uit Basra met tekst van de Mesopotamisch godin Tiamat, Sabra El Bahri Khatri uit België als Birdwoman, een soort oergodin van vóór de schepping van de wereld, de Nederlandse (Nederlands-Surinaamse) Vanessa Felter die al eerder optrad als Aphrodite voor in Miranda Lakevelds World Opera Lab productie Arianna,  als de Yoruba watergodin Oshun en haar Surinaamse equivalent Mami Watra, en verder Joan Otitoyomi uit Lagos als Anansa, de godin van de oceaan uit Oost-Nigeriaanse culturen, en de twee ‘Timekeepers’, de tweelingen Kehinde en Taiye Yeri (Nigeria), die geregeld van het podium naar de twee eerste balkons aan weerszijden lopen. Nou ja, elk van de solisten excelleert, en de verschillende rollen lijken geregeld in elkaar te vervloeien, waarmee de gemeenschappelijkheid en het gemeenschappelijk belang van de verschillende culturen wordt aangegeven.

En ja, de muziek neemt compositorisch misschien minder hooi op de vork dan die van One Ocean*, en dan Atlas Orchestra, een andere Holland Festival productie van afgelopen dagen, met 41 verschillende instrumenten, die allemaal uitdrukkelijk solistisch voor het voetlicht moesten komen. Maar de excellente instrumentalisten nemen je tegelijk zonder problemen op in het subtiele geheel dat ze spinnen, en voeren je moeiteloos langs de vier continenten waar de verschillende muziekculturen vandaag komen, met een gemak dat in de twee andere genoemde producties misschien een beetje ontbrak.

Misschien verwijst de titel naar nog iets dat wel degelijk ook bij Wagner voorkomt, het cyclisch karakter van de schepping. Als alles zou worden vernietigd door het toedoen van de mens, beginnen we door de kracht van de natuur misschien opnieuw.

Ring of our Time is vanavond, 25 juni, nog te zien in het Internationaal Theater Amsterdam.

Verder kijken , luisteren en lezen

Video trailer Ring of our Time

Promo video Ring of our Time

Sabra El Bahri Khatri – “Non, monsieur mon mari.”

Interview met Miranda Lakerveld en Socorro Loeza Flores

*Neil van der Linden over One Ocean.

Neil van der Linden over Told by my Mother