Hij had zich veel liever met kunst beziggehouden, maar nu het Aalto-Musiktheater zijn seizoen vanwege de coronacrisis heeft moeten beëindigen, is intendant Hein Mulders vooral bezig met crisismanagement. ‘Ik heb nog nooit zo veel e-mails gehad als nu’, vertelt hij vanuit Essen.

Net als in Nederland gingen de operahuizen in Duitsland half maart op slot. De maatregelen in de bestrijding van het coronavirus golden aanvankelijk tot 19 april. Een paar dagen voor die deadline was nog niet bekend hoe het verder zou gaan. Hein Mulders besloot niet op de politiek te wachten en hakte de knoop door: de rest van het seizoen werd geannuleerd.

‘Het sloeg nergens op om te doen alsof we aan het einde van het seizoen nog open zouden gaan’, vertelt Mulders. ‘We zagen dat festivals in de zomer al afgelast werden. Het besluit was geen verrassing.’

Het Aalto had dit seizoen nog twee nieuwe producties op het programma staan: Don Carlo, die een dag na de generale repetitie geannuleerd moest worden, en Le nozze di Figaro, die op 23 mei in première zou gaan. Mulders heeft beide producties een plek in seizoen 2021/2022 kunnen geven.

‘Volgend seizoen staat al als een huis, daar wilde ik niet aan morrelen’, zegt Mulders. ‘Sommige anderen doen dat wel. Ze verschuiven producties naar volgend seizoen, maar dan moet je wat anders afzeggen en dan is het alsof je een kaartenhuis omstoot.’

‘Ons seizoen 2021/2022 stond ook al helemaal in de stijgers, maar daar kon ik twee projecten doorschuiven. Dat betekende wel dat ik twee teams moest teleurstellen. Voor seizoen 2022/2023 staat ook al veel gepland. Dat is bovendien het laatste seizoen van mijn tweede mandaat. Verder dan dat mag ik niet plannen, omdat dat wellicht niet mijn toekomst is.’

Vele vragen

Mulders zit momenteel ondergedompeld in het crisismanagement. Hij kan de binnenstromende e-mails amper bijhouden. Er zijn duizend-en-een problemen om op te lossen. ‘We hebben zevenhonderd personeelsleden. Nog niet eens de helft daarvan is kunstenaar. Dat vergeten mensen weleens’, zegt hij.

Het gros van de werknemers houdt zich bezig met onderhoud, techniek, decors, kostuums, online activiteiten en meer. Zij moeten allemaal aangestuurd worden, waarbij voortdurend nagedacht moet worden over hygiëne.

Complicerende factor is dat directeur Berger Bergmann eind maart van de ene op de andere dag vertrok. Bergmann managede als ‘Geschäftsführer’ alle vijf takken van Theater und Philharmonie Essen (TUP): het theater, het orkest, het ballet, de concertzaal en het toneel. ‘Zoiets is niet bevorderlijk in tijden van corona’, zegt Mulders. ‘We hebben nu meer dan ooit een zakelijke leiding nodig.’

Gevolg is dat er veel meer vergaderingen nodig zijn. ‘Er zijn vele vragen, die honderden gezelschappen bezighouden’, zegt Mulders. ‘Ik heb regelmatig videoconferenties met collega’s van andere concerthuizen met een eigen orkest. We proberen elkaar te helpen. Wat kan en wat kan niet?’

Van zangers die als gast voor één van de Aalto-producties waren geëngageerd, komt natuurlijk vooral de vraag: wat gebeurt er met mijn contract? Mulders zoekt op dit moment naar een ‘sleutel’ om hen te helpen. Hij wil de situatie daarbij individueel bekijken. ‘Sommigen verliezen een complete nieuwe productie, anderen een paar reprisevoorstellingen. Sommigen verliezen bescheiden gages, die echter voor hen wel existentieel zijn. Het is een heel gedoe, maar we kijken of we iets voor de artiesten kunnen doen.’

Boléro

Net als veel operahuizen heeft het Aalto-Musiktheater de afgelopen weken online alternatieven voor de geannuleerde producties ontwikkeld. Onder de naam ‘TUP trotz(t) Corona’ worden vrijwel dagelijks videoclips geplaatst. ‘Ons orkest en ons ballet hebben een heel mooie clip gemaakt rond Ravels Boléro‘, vertelt de intendant. ‘Iedereen plaatst op dit moment natuurlijk video’s, maar dit is werkelijk bijzonder.’

Het Aalto zet zich ook in voor de bewoners van bejaardentehuizen, die op dit moment zeer geïsoleerd leven. Op de binnenhoven van de centra worden kleine concerten gegeven, zogenoemde ‘Fensterkonzerte’. Er staan er meer dan twintig gepland voor de komende tijd.

Verder brengt het Aalto eind mei in plaats van de première van Le nozze di Figaro een ‘sequel video’ over Figaro, waarin wat vrijer met het verhaal omgegaan wordt, zo belooft Mulders. De video is momenteel in productie.

2020/2021

Ondanks de moeilijke omstandigheden en de onzekerheid over de nabije toekomst presenteerde Mulders onlangs wel zijn nieuwe seizoen. ‘We willen mensen laten zien dat we met de toekomst bezig zijn’, zegt hij. ‘We zijn ready to go. Als het niet kan, kan het niet, maar we willen onze plannen wel gewoon presenteren.’

De nieuwe programmering telt zes nieuwe producties. Het seizoen opent met Tannhäuser, met de Nederlandse sopraan Deirdre Angenent in de rol van Venus. Chef Tomáš Netopil dirigeert en Paul-Georg Dittrich maakt de enscenering.

De première van Tannhäuser staat voor 26 september gepland. Mulders geeft toe dat de haalbaarheid daarvan ‘heel erg twijfelachtig’ is. De repetities moeten op 17 augustus beginnen, maar zolang de afstandsregels gelden, is dat niet realistisch. Een regie zonder contact tussen de spelers is immers ondenkbaar. ‘Of we kunnen alleen nog een bepaalde ensceneringstijl à la Peter Sellars en Robert Wilson brengen’, voegt Mulders toe.

Voor het orkest vormen de afstandsregels een zo mogelijk nog groter probleem. In de orkestbak zitten de musici veel te dicht op elkaar. Alternatieve vormen met bijvoorbeeld een kleiner aantal musici op het toneel, verder uit elkaar zittend, zijn theoretisch mogelijk, maar hoe ga je om met de luchtstromen uit trompetten, trombones, fluiten, et cetera? ‘Ga je ze afschermen door plexiglazen? Of hoor je dan niets meer? Bovendien: Mozart kun je nog arrangeren voor een kleinere bezetting, maar bij Wagner of Verdi gaat dat niet’, stelt Mulders. ‘Dat moet gewoon klinken. Je doet het goed of je doet het niet.’

In Duitsland worden de coronamaatregelen stapsgewijs versoepeld, maar vooralsnog hebben de theaters daar niets aan. Zolang iedereen afstand moet houden, is het vooruitzicht niet optimistisch, aldus Mulders. ‘Maar we zijn in voortdurend overleg om te kijken wat mogelijk is. Ergens moeten we weer tot een normaliteit komen.’

Nederlands talent

Voor de drie grote orkestevenementen die eind augustus op de planning staan, vreest Mulders ook. Voor de rest van het nieuwe seizoen is er, voorzichtig, meer hoop. Op 21 november moet een nieuwe productie van Lucrezia Borgia in première gaan, geregisseerd door Ben Baur en gedirigeerd door Andrea Sanguineti. Jessica Muirhead, dé belcantosopraan van het huisensemble, staat op het affiche voor de uitdagende titelrol in Donizetti’s werk.

Puccini’s drieluik Il Trittico wordt vanaf 23 januari 2021 in zijn geheel uitgevoerd in een nieuwe enscenering van de hand van Roland Schwab. In de cast onder anderen de Nederlandse sopranen Annemarie Kremer (Giorgetta) en Lilian Farahani (Lauretta).

De imposante opera Guillaume Tell van Rossini krijgt vanaf 20 februari vijf concertante uitvoeringen, met Giovanni Meoni in de titelrol, Camila Titinger als Mathilde en Anton Rositskiy als Arnold.

Gordon Kampe componeert een nieuwe opera, Dogville, gebaseerd op de gelijknamige film van Lars von Trier. In de cast van die productie, die op 13 maart in wereldpremière gaat, onder anderen alt Helena Rasker en sopraan Maartje Rammeloo.

Het seizoen besluit met Die lustigen Weiber von Windsor, een ‘komisch-fantastische Oper’ van Otto Nicolai. Friedrich Haider dirigeert en Bruno Klimek regisseert. De première staat gepland voor 29 mei 2021.

In een videoclip stelde Hein Mulders samen met verschillende betrokkenen het seizoen voor:

De plannen zijn omgeven met onzekerheden en vragen. De kaartverkoop is bijvoorbeeld een heikel ding. ‘Zelfs als we weer mogen beginnen, denk ik dat heel veel mensen voorzichtig blijven en niet samen in één zaal gaan zitten’, zegt Mulders. ‘We zien verder dat maar heel weinig mensen de kaarten die ze al gekocht hebben doneren. De meesten willen hun geld terug of een voucher ontvangen. Als we straks weer mogen spelen en iedereen met een voucher op de stoep staat, hebben we nog steeds geen inkomen.’ Hij besluit: ‘Als dit nog lang blijft duren, krijgen we een gigantisch tekort.’

De kaartverkoop voor het nieuwe seizoen begint naar verwachting op 9 mei. Alle informatie over de programmering, inclusief de vele reprises, is te vinden op de website van het Aalto-Musiktheater.