Op vrijdag 16 juni vinden er op het strand in Scheveningen twee voorstellingen plaatst van Gluck´s Orphée et Eurydice. Deze ‘opera op het strand uitvoeringen’ zijn een onderdeel van het Festival Classique 2023. De productie komt tot stand in een samenwerking tussen Kalpanarts, Stichting Molto en Nicole Beutler Projects. Op een zonovergoten dag sprak ik Nicole Beutler in Amsterdam.

Had je wel tijd tussen de repetities door voor dit gesprek?

‘ We repeteren niet meer. Ik heb donderdag de generale repetitie op het strand, maar we hebben alles tot nu toe in een sporthal gerepeteerd. Het is een relatief korte periode geweest. Twee weken echte repetitie tijd, maar wel een half jaar voorbereiding! Ik werd in februari benaderd en eind van deze week is het dus al zover. Normaal werk ik veel langer aan een project maar nu heb ik twee weken met de solisten gewerkt en vijf keer met de honderd koorleden. Het wordt heel spannend hoe het allemaal samen gaat komen op het strand. ‘

Nicole Beutler is geen bekende naam in de operawereld en haar organisatie Nicole Beutler Projects is in de eerst plaats een dansgezelschap. Hoe ben je bij deze opera terecht gekomen?

‘Ik ben eigenlijk een beeldenkunstenaar. Ik tekende altijd, ging drie jaar naar de kunstacademie, maar kwam erachter dat het niet was wat ik zocht. Ik heb van alles gedaan, met latex, met haar, en nog veel meer, maar tekenen was mijn basis. Toen ben ik naar Amsterdam gegaan en kon toen aan de School voor Nieuwe Dansontwikkeling een opleiding doen. Ik werd geen dansers, geen ballerina, maar ik bestudeerde dans, de geschiedenis, bewegingsleer en ik wist dat het precies was wat ik al die tijd gezocht had. Daarna ging ik theater maken waarbij ik alles wilde combineren. Ik maak ‘Gesamtkunst’, licht, geluid, beeld en beweging komen samen en ik ben nog steeds op zoek naar hoe ik die elementen kan combineren. Ik ‘flirt’ al jaren met opera elementen, vandaar dat ik direct ‘ja’ zei, toen ik voor dit project werd gevraagd.’

Orfeo

‘Het is wel grappig dat het Orphée is. Mijn vader was leraar Grieks en Latijn en ik heb dat ook geleerd op school. Ik was veel bezig met de grote Griekse thema’s en de Dood was daar een groot onderdeel van. Als kind wist ik al dat ik ooit iets met Orfeo wilde doen.

Ik ben zijwaarts ingestapt in deze productie zeg maar. Er waren al een aantal dingen die vaststonden, zoals de locatie, de titel, de samenwerkingsverbanden met Kalpana Raghuramanv, de choreografe van Kalpanarts en ook met Stichting Molto.  Ik had wel een stem in de keuze van de zangers en heb geprobeerd ook nog wat slagwerk aan het orkest toe te voegen, voor wat diepere, aardse ondertonen, maar dat is, ook vanwege het budget, niet gelukt helaas. We hebben vier blazers en elektrische gitaar en contrabas en Marijn van Prooijen heeft echt prachtige arrangementen gemaakt. De musici dragen de zang echt geweldig.’

Samen

‘Ik ben iemand die als regisseur altijd samenwerkt. Ik wil altijd echt samen met anderen dingen maken, maar heb wel een duidelijk plan. Ik teken nog steeds alles tot in details en ik maak theater met een ruimtelijke vertelvorm. Elke scene wordt door mijn getekend, maar mijn basisplan bespreek ik en ik sta dan altijd open voor de inbreng van alle anderen. Ik ben geen dictator, maar mijn ideeën zijn wel de basis.

Ik gaf in de voorbereiding aan wat ik wilde. ‘Hier een duet met de dansers als een spiegeling van de zangers’ bijvoorbeeld. Kalpana nam een top Indiase danser mee, Indu Panday, en Rob Polman is een danser uit mijn groep. Die vormen de fysieke kant van de zangers, die natuurlijk ook wel bewegen, maar de dansers zorgen voor een andere lichamelijke kant van de personages, de belichaming van de personages.’

Diversiteit

Ik wil altijd graag ook diversiteit in mijn producties, dus ik wilde graag dat een van de zangers donker zou zijn/ We hebben de prachtige Taylor Burgess in de rol van Eurydice, die ook jazzzangeres is. Zij neemt in haar zang die donkere jazzklanken mee. De tenor, Santiago Burgi, heeft een compleet ander achtergrond. Hij is vanuit de hardrock naar de opera gekomen en is echt aardse man, een Mensch. Onze Amor is sopraan Myriam Arbouz die haar wortels juist in de barokmuziek heeft. Zij zingt heel precies en echt glashelder. Zij wordt als kristal. Zo hebben we dus drie contrasterende zangers, heel mooi divers. Het is ons helaas niet gelukt om het koor ook zo divers te maken. Het koor bestaat uit honderd mensen uit Den Haag die onder leiding van Rick Schoonbeek de opera hebben ingestudeerd. Met hen ben ik ook met de beweging bezig. Ze moeten best veel choreografische afspraken onthouden. Ze zijn gekleed in verschillende kleuren en bewegen tegen elkaar in. Maar ik werk altijd vanuit de gedachte dat niemand fouten maakt, ook al heb ik alles bedacht en getekend. We zoeken samen naar de goede dingen en wijzen elkaar niet op dingen die anders gaan. Dat is echt heel belangrijk voor me. We moeten elkaar accepteren.  Ik zoek echte samenwerking. Daarom is deze opera ook goed.

Momenteel lees ik weer het boek The Tibetan Book of Living and Dying. Ik ben geen Boeddhist maar wat ik las sprak me zeer aan, Het ging over het omgaan met de dood. Het benaderen van de dood met lightness, lichtheid.

‘Maar Orfeo gaat juist niet over accepteren van de dood, maar het overwinnen van de dood.’

‘Dat is zo, maar het is voor een mij een meditatie over de dood.

We hebben ook wat geknipt en geplakt in de opera. De ouverture is niet de echte ouverture, maar het voorspel van de tweede akte. De ouverture zelf is veel lichter en dit voorspel is juist donker en somber. De liefde overwint die duisternis van de dood.

Toen ik de opera voor het eerst hoorde dacht ik: ‘Orfeo met een happy end, dat kan niet. Maar toen ik verder ging studeren op de opera ontdekte ik dat Amor, die door Gluck wordt opgevoerd om voor dat gelukkige einde te zorgen, de verbindende kracht is. De Liefde is de het beginpunt van alles. Dat is mijn uitgangspunt ook. Amor is een soort Moeder Aarde, de basis van alles en in mijn productie is dat dus ook de basisgedachte.  De dood wordt overwonnen door de liefde.

Relevantie

Dat is ook wat deze opera de relevantie geeft die ik altijd zoek in mijn werk. Onze wereld leidt onder persoonlijke belangen, individuele wensen en eisen die tegen het samen oplossen in gaan Het is een gepolariseerde wereld vol righteousness. Orfeo’s eigen belang en verdriet worden overwonnen door de Liefde en als wij nu met elkaar de liefde als uitgangspunt voor alles nemen, dan kunnen we aan een betere samenleving werken. Liefde en respect voor elkaar, accepteren wat de verschillen zijn zonder een individueel en persoonlijk belang groter te maken.

Tot 2017 was ik in mijn werk vooral bezig met het nieuwe feminisme, de plek van het vrouwelijke. Ik had een gesprek met een native American die vertelde dat in zijn cultuur de grootmoeder altijd de belangrijkste raadgever is en de uiteindelijke beslissing neemt. De mannen, die plannen maken, moeten alles eerst terugkoppelen met de grootmoeder. Dat sprak me enorm aan. Sinds 2018 ben ik bezig met de klimaatcrisis en ik maak een trilogie, RITUALS OF TRANSFORMATION. Het tweede deel heet ATMEN. We moeten de aarde weer laten ademen en het publiek moet weer op adem komen.’

‘Met je Gesamtkunst en die trilogie en nu je eerste  relatief kleine operaproductie, klinkt het alsof je inmiddels echt een rijp bent om meer opera’s te gaan doen.’

‘Ja, het is denk echt de tijd voor mij om opera te doen. Ik was allang bezig met de combinatie van beweging, geluid, licht en beeld, dus opera is dan een logische stap. Ik kan dankzij een een project van Opera Ballet Vlaanderen enkele keren meelopen in de eindfase van een operaproductie. Ik leer daar heel veel. Ik heb altijd heel sterk geloofd in theater in de zaal. Het publiek komt binnen en heeft één focus punt, het toneel. Dat vind ik het mooie van theater, maar nu is dat heel anders. Er is het strand, de zee, de lucht, en de focus is dus verspreid. Maar ik moet sowieso wennen aan de wetten van opera. Opera was voor mij moeilijk omdat het aan zoveel wetten moet voldoen. Ik werk altijd vanuit de vrijheid. Mijn plannen zijn duidelijk maar ik kan overal en altijd van afwijken als dat nodig is. Bij opera is de muziek zo dominant, zo bepalend, bijna dogmatisch. Dat vind ik een uitdaging.

Ik wil ontdekken wie ik ben in opera. Wat kan ik doen, wat betekent opera voor mij?  Ik had er niet op gerekend dat ik nu al mijn eerste opera zou regisseren en normaal gesproken zou ik er ook veel langer aan willen werken en daarom is het nu extra spannend. Donderdag zien we op de generale repetitie voor het eerst hoe alles bij elkaar komt en hoe het werkt. Het zand van het strand is natuurlijk een heel bepalend element voor de bewegingen en ik denk dat het met name voor het koor moeilijk zal zijn, maar het gaat lukken.

Natuur

We hebben ook een mooi lichtplan, maar de eerste voorstelling is om zeven uur dus dan is het op het strand nog helemaal licht. De tweede is om half tien, dan gaat de zon al een beetje onder en wordt de lucht rood, dus dat is heel anders. Dat is het bijzondere ook van deze productie en het past goed, want ik ben heel erg bezig met de natuur, het klimaat, de aarde. We zijn nu voor een deel overgeleverd aan de natuur. De voorspellingen zijn in ieder geval goed voor vrijdag.’

Orphée et Eurydice is te zien op 16 juni op het strand van Scheveningen ter hoogte van de Strandweg 9.

De eerste voorstelling begint om 19.00 uur, de tweede om 21.30 uur.

Kaarten via het Festival Classique.

Verder lezen, luisteren en kijken

Video van Festival Classique 2022

Vorig jaar maakte Flavia Faas een podcast over Ginkgo van Nicole Beutler op O.

Teaser van Atmen