Ali. Als Kunst echt relevant wordt.
In De Munt Opera in Brussel was vrijdagavond 31 oktober de première van de herinstudering van de opera Ali. De opera was eerder in 2024 door de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS)in Brussel geproduceerd. In mijn beleving was het slotapplaus langer dan ik persoonlijk in De Munt heb meegemaakt. Ik zal proberen uit te leggen waarom.
Verhaal van een vluchteling
Ali is het verhaal van een jongen uit Somalië die op de vlucht is. Jarenlang! Uiteindelijk komt hij in Brussel terecht. Een verhaal van miljoenen vluchtelingen, maar doordat de geschiedenis een naam, een gezicht en nu dus een opera heeft gekregen, komt het verhaal van Ali direct en hard binnen. In de proloog leren we Ali bij naam kennen. De wetenschap dat Ali Abdi Omar zijn eigen verhaal verteld heeft aan de maker (Ricard Soler Mallol) en zijn aanwezigheid op de première, zorgt voor een niet nader te benoemen dimensie in deze opera uitvoering, die bij velen met mij voor de nodige vochtige ogen zorgde.
Mooi, actueel en ontroerend
De opera in vier bedrijven, een proloog en epiloog, is gemaakt door drie componisten, Grey Filastine, Walid Ben Selim en Brent Arnold, die gezamenlijk een heel mooi kleuren pallet hebben geschapen, zonder in de valkuilen van ‘couleur locale’ te vallen. Er zijn invloeden van allerlei culturen te ontdekken in de partituur, zonder dat de muziek een wat gemakkelijke sfeertekening van alle verschillende locaties van het verhaal wordt. We volgen Ali namelijk op zijn vlucht. Van zijn huis in Somalië, via Mogadishu, Nairobi, Soedan en Libië naar Malta en uiteindelijk Brussel. De muziek draagt, illustreert en stuwt de handeling van de anderhalf uur durende vertelling. Er is een duidelijke ritmische puls, maar de muziek heeft ook prachtige melodielijnen. Helaas is de variëteit aan melodieën, met name voor Ali zelf, niet zo groot, maar wat de Zuid Afrikaanse sopranist Sanele Mwelase (lid van de MM Academy) met die muziek doet, is waar opera, muziektheater over hoort te gaan. Er wordt een verhaal verteld. De muziek is volgens Walid Ben Selim ook minder belangrijk dan dat wat er op de bühne verteld wordt.
Michael Wilmering, de Nederlandse bariton in zijn debuut in De Munt, is in topvorm in maar liefst vijf verschillende rollen, in drie talen, waarvan naast het Frans, Arabisch en Somalisch geen alledaagse operatalen zijn. Michael is overtuigend en laat zijn brede acteertalent zien, van kwaadaardige mensensmokkelaar tot cabaret artiest waarbij hij ook nog respectabel danst.
Visueel sterk
De enscenering van Ricard Soler Mallol, met kostuums en decors van Marie Sxersnovic is doeltreffend en kent enkele bijzondere momenten. Na een korte muzikale introductie schuiven schermdelen verticaal over het de hele breedte van het toneel om nieuwe neutrale ruimtes te creëren, die soms een huis, soms een koele angstaanjagende opslagruimte of zelfs een sprankelend toneel van een nachtclub verbeelden. Video, laserlicht en andere werkelijk bijzondere speciale effecten zorgen voor een visueel ijzersterke voorstelling.
Knetterhard
Naast veel abstracte, maar ook duidelijk figuratieve vormen, komen de authentieke en knetterharde videobeelden van de redding van Ali en zijn mede vluchtelingen op de Middellandse Zee door een reddingsboot van SOS Mediterranee, knetterhard binnen. Even maakt de kunst plaats voor de werkelijkheid; de verschrikkingen van het lot van zovele bootvluchtelingen als Ali.
Cynisme
Een briljante vondst in het libretto is de daaropvolgende akte; een ware cabaret opvoering waarin met een snijdend cynisme de vluchtelingen welkom geheten worden in Europa. Dat er met name voor jongens als Ali, die alleen reizen en volgens zeggen het moeilijkst weer terug te sturen zullen zijn, geen plaats in Europa lijkt te zijn wordt spottend en lachend gezongen door mezzosopraan Raphaële Green (voormalig lid van de MM Academy)die zich net als Michael Wilmering in verschillende rollen en talen en (heel erg goed) zingend en spelend, van haar beste kanten laat zien.
Het ensemble van kleinere rollen en van dansende jongeren met een enorme diversiteit aan culturele achtergronden, is betrokken, enthousiast en waar nodig sprankelend. Mehdi Mojahid is een wrede mensensmokkelaar. De vrienden en vriendinnen van Ali zorgen voor komische, maar ook zeer ontroerende en gewelddadige, afschrikwekkende momenten.
Voorbeeldig
Boven het speelvlak is het Kamerorkest van De Munt opgesteld. De éen voor éen uitmuntende musici worden evenzo uitmuntend geleid door dirigent Michiel Delanghe. De kwaliteit van de muzikale uitvoering mag dan zelfs volgens Wahid Ben Selim ondergeschikt zijn aan het belang van de vertelling, het is wel een groot genot om de muziek zo voorbeeldig mooi uitgevoerd te horen.
Relevant
Ali is zeker geen perfecte opera en er zou mogelijk nog wat geschaafd kunnen worden, maar die opmerking is irrelevant. De opera is namelijk relevant, het verhaal van Ali is relevant en moet gezien en gehoord worden. Naast Ali zijn er in sub-Sahara Afrika meer dan 27 miljoen mensen in de laatste 50 jaar gevlucht. Daarvan zijn er, ondanks wat er bij ons en in vele Europese landen door politici beweerd wordt, 25 miljoen in de regie gebleven.
In de Middellandse Zee zijn sinds 2014 32.489 mensen vermist, dus waarschijnlijk verdronken op de vlucht naar Europa. Daarbij zijn de naamlozen niet geteld. In de gehele EU werden er in 2024 18.500 asielaanvragen gedaan door Somaliërs. In 2023 vroegen 700 Somaliërs asiel in België aan en werden er minder dan de helft van de aanvragen gehonoreerd.
Ali is er een van!
Verder kijken, luisteren en lezen
Feiten over vluchtelingen uit Afrika.
In 2023 had de jury van de Bevedere Comptitie het talent van Sanele Mwelase ook ontdekt.
De auteur
