La Wally: diva in de alpen
Na Innsbruck probeert nu ook het Theater St. Gallen Catalani’s meesterwerk La Wally nieuw leven in te blazen. Met succes, want het alpenverhaal garandeert een spannende opera-avond en geeft ruim baan aan echte diva’s.
Allereerst voor diegenen die denken dat het hier gaat om één van de vele terecht vergeten, zelden gespeelde ‘één-aria-opera’s’: La Wally (1892) van Catalani is een opera met vier akten, waar heel veel in gebeurt. Een werk met verrassend veelzijdige muziek en een pakkende en zeldzame plot, die – als die goed verteld wordt – voor een spannende opera-avond zorgt.
In de afgelopen jaren was La Wally zelden te horen. Opgelet daarom: zo’n zeldzame uitvoering als in St. Gallen kan een operaliefhebber niet aan zich voorbij laten gaan.
Eind september wekte het Tiroler Landestheater in Innsbruck (intendant: Brigitte Fassbaender) de opera uit zijn winterslaap met een nogal traditionele productie. Niet gek: het verhaal speelt zich per slot van rekening af in Tirol… Praktisch gelijktijdig, en net zo dicht bij de hoge alpenpieken, wijdde het Theater St. Gallen zich onder operadirecteur en bewezen ‘repertoire-afstoffer’ Peter Heilker aan hetzelfde stuk. Een Catalani-renaissance? Waarom niet!
Het is te danken aan de Franse film Diva van Jean-Jacques Beineix uit 1981 dat deze opera ver buiten operakringen populair is. De aria ‘Ebben, ne andrò lontana’ komt in die film meermaals voor. Door die algemene bekendheid van de film heeft regisseur Guy Joosten zich in zijn enscenering voor St. Gallen laten inspireren.
Een imposant alpenlandschap omlijst het toneel; werk van Johannes Leiacker. Tegen die achtergrond van eeuwige sneeuw speelt zich het verhaal af van de grillige, zelfbewuste en onberekenbare protagoniste, La Wally. Haar onconventionele natuur en haar vastberadenheid zich niks aan te trekken van maatschappelijke beperkingen maken van haar, aldus Guy Joosten, een echte diva.
Een zeer interessant perspectief op het verhaal van La Wally, dat de plotselinge omslag van de hoofdrolspeelster – die binnen twee uur van teleurgestelde liefde wisselt naar wraakzucht en uiteindelijk zelfopoffering – bijna realistisch laat werken: zo stel je je een diva voor. Onbereikbaar, wereldvreemd en alleen. Bijna een metaforisch citaat uit het leven van Maria Callas (om de absolute diva maar te noemen), wier stormachtige relatie met Onassis en laatste jaren in Parijse eenzaamheid lezen als een levend memorandum aan het libretto van Illica.
Onder de energieke, geen seconde vervelende leiding van Modestas Pitrènas klinkt een partituur vol verrassingen en stilistische bijzonderheden in klank en melodie. Je vraagt je af hoe het kan dat deze opera zo zelden in de programmeringen van operahuizen te vinden is. Zeker ook omdat het een opera is waarin het gehele ensemble van een theater wat te doen heeft: van bas tot sopraan en koor zijn er prachtige rollen te verdelen.
Allereerst natuurlijk La Wally, een rol waarmee elke prima donna zich profileren kan. In St. Gallen wordt ze prachtig vertolkt door Mary Elisabeth Williams. Daarnaast is er Hagenbach, die hier wordt gezongen door de Amerikaanse tenor Arnold Rawls, die in de vierde akte een meesterlijke uitbarsting van Italiaanse operadramatiek laat horen.
Eveneens geheel geloofwaardig gespeeld en gezongen zijn Stromminger, de strenge vader van Wally (Davis Maze), en de afgewezen minnaar Geller, door bariton Gabriel Suovanen met overgave neergezet.
In de rol van Walter, de jonge knaap die Wally overal begeleidt en in de eerste akte het Edelweiss-lied mag zingen, wordt in deze productie door een ‘sopraan leggero’ bezet. Alison Trainer zong de première, maar wisselt de andere voorstellingen af met de Nederlandse sopraan Simone Riksman.
Geen ander operahuis in Zwitserland biedt dit seizoen zo’n interessant operaprogramma als St. Gallen. Op veel andere plaatsen is La Wally niet te horen. Deze uitvoering mag dus niet gemist worden!
Alessandro Anghinoni is correspondent van Place de l’Opera in Berlijn en Zürich. Hij is vertaler van beroep en schrijft regelmatig over opera.
De auteur
3Reacties
Met grote instemming het artikel gelezen van Alessandro Anghinoni in de voorlaatste editie van Place de LÓpera. Zou vanuit St. Gallen de Catalani- victorie beginnen? Toscanini zou in zijn graf opspringen van vreugde, hij was immers een razend enthousiaste fan van deze nu vrijwel vergeten componist. Hij heeft zelfs zijn kinderen de naam gegeven van twee in Catalani’s voorkomende karakters: Wally en Walter.
Dezer dagen de stof afgeblazen van een oude LP, waarop de destijds befaamde dramatische sopraan Ester Mazzoleni onder meer drie Catalani- aria’s zingt: het overbekende Ebben? Ne andrò lontana uit
1909),maar ook twee aria’s uit Catalani’s Loreley (1909 en 1915 op Fonotipia).
Ondanks de primitieve accoustische opnametechniek van die dagen krijgt men bij het beluisteren van die fragmenten een goede indruk van de grote schoonheid van met name de Loreley, een schitterende opera die ikzelf nog prefereer boven La Wally. En dan met een sopraan, waarvan wij zouden willen, dat een dergelijk stem nog op onze podia te horen zou zijn. Mazzoleni is overigens de eerste Aida, die samen met de stichter van de zomeruitvoeringen Giovanni Zenatello voor het eerst in 1913 in de Arena van Verona te horen is geweest. Zij hoort tevens in het rijtje thuis van sopranen, die de eerbiedwaardige leeftijd van circa 100 jaar hebben bereikt, naast Cigna, Saraceni en van een meer recente datum het fenomeen Magda
Olivero.
Heel interessant is het interview, dat Ianfranco Rasponi met de toen al 95-jarige Mazzoleni in haar appartement te Palermo heeft gehouden
en te lezen is in zijn boek “The last prima donnas”, uitgegeven bij Alfred A. Knopf in 1982.
Het boek is nog steeds verkrijgbaar in de VS.
Ik ben het geheel eens met de lovende woorden aan het adres van mijn favoriete componist Alfredo Catalani in de context van zijn laatste opera La Wally. Jongstleden weekend woonde ik in het theater van St. Gallen twee voorstellingen bij en ik heb genoten. Een uitstekende cast, met nu Katrin Adel in de titelrol, een subtiel spelend orkest o.l.v. de zeer precieze dirigent Modestas Pitrènas en een goed koor.
En dan, de enscenering, totaal anders dan ik ooit eerder meemaakte. Een succesvol experiment, Guy Joosten’s concept werkt. Uitgangspunt is het abstraheren van de hoogtepunten uit het werk zoals de moordaanslag op Hagenbach, de kusdans en de lawinescène in de finale. Verder implementeert hij humor en een sterke personenregie.
Deze aanpak is overigens het meest effectief in de eerste twee akten.
Een tweetal kritische noten.
Oorspronkelijk is Afra de lokale herbergierster en Hagenbach’s liefje. In de versie van Joosten is zij echter zijn zuster. De logica ontgaat mij….
En na de grote tenor aria in de finale van akte IV miste ik de culminatie, ja inderdaad, de allesverstorende lawine en de consequenties, het gemeenschappelijke noodlot tot in de dood, gewoonlijk het dramatische hoogtepunt van deze opera.
Want wat gebeurt er met Wally zelf nadat Hagenbach is omgekomen?
Voor mij was dat onduidelijk en dat gaf een nachtkaars effect.
De opmerking van Alessandro Anghinoni dat La Wally de afgelopen jaren slechts zelden te horen was behoeft enige bijstelling. De laatste 10 jaar is er namelijk duidelijk sprake van een Catalani-revival.
Van La Wally verzamelde ik de volgende gegevens:
New York 2002, Bern 2005, Düsseldorf 2005, Wenen 2005, Stuttgart 2006, Duisburg 2006, Tallinn 2007, Hannover 2008, Klagenfurt 2008, Ytterjärna 2008, Düsseldorf 2009, Hamburg 2009, Amsterdam 2010, Frankfurt 2011, Düsseldorf 2011, London 2011.
En 2012 spant helemaal de kroon. Op dit moment lopen er DRIE producties tegelijk: in Ostrava (première 20/09), in Innsbruck (première 29/09) en dus in St. Gallen (première 20/10).
Daarnaast werden La Falce (Gent 2004) en Loreley (Regensburg 2004 resp. Buenos Aires 2010) ook nog uitgevoerd, evenals liederen (Dordrecht 2004) en de mis (Düsseldorf 2005, Gent 2012, Tielt 2012).
Waarvan akte!