Op 30 en 31 mei 2024 speelt het operagezelschap Poly Hymnia de komische opera ‘Orpheus in de onderwereld’ van Jacques Offenbach in theater De Kom in Nieuwegein. Voor het stuk – de versie in vier aktes – is een nieuwe, eigen Nederlandse hertaling geschreven. De muzikale leiding is in handen van dirigent Michiel van Laarhoven en ik sprak met Machteld van Bronkhorst, de regisseur.

Machteld: ‘Elk jaar brengt Poly Hymnia een bekende productie uit het operarepertoire op de planken, onder leiding van een professionele dirigent en regisseur en met een groot live-orkest. Ze zingen en acteren tegelijk, dus doen alles uit het hoofd, dat is geen sinecure. Dit is de derde opera die ik regisseer bij Poly Hymnia. Ik tel dan De Parelvissers mee, die productie was klaar, maar is door corona niet officieel uitgevoerd. Daarna volgde Purcell’s Dido and Aeneas in 2022 en nu dus Orpheus in de Onderwereld. Ik bemoei me niet echt met de repertoirekeuze, daar is de repertoirecommissie voor en de dirigent heeft daar natuurlijk ook een stem in, maar ik ben wel echt heel blij met Offenbach, een componist met gevoel voor muziektheater en gewoon omdat ik de muziek zo mooi vind, ik ben echt een fan.’

Poly Hymnia is in 1948 als operettevereniging begonnen. Ze bestaan dus al ruim 75 jaar! In 1996 is Orpheus in de onderwereld ook een keer door ze opgevoerd, bijna 30 jaar geleden. Er zijn geen leden van nu die dat hebben meegemaakt. Op het moment zijn er ongeveer 30 leden, het is meer dan alleen een koor. Machteld: ‘We zijn een hechte gemeenschap waar iedereen zijn steentje bijdraagt. Sommige leden kunnen ook solistenrollen aan, anderen laten hun creativiteit los op decors en kostuums, of regelen alles voor het orkest. En natuurlijk zorgen we ervoor dat er bij elke repetitie koffie en thee klaarstaat voor iedereen. Samen maken we onze voorstellingen tot een succes. Veelal met amateurs, maar wel met een hoog niveau en aangevuld met professionals uit ons netwerk. Zo ben ik erg blij dat Michel van Reijn, die bij Nationale Opera en Ballet werkte, ook na zijn pensioen bij ons de belichting voor zijn rekening neemt. Milada Eylers, dochter van een van de koorleden, is professioneel make-up artist en doet de kap/grime en vier solisten zijn professionals of zingen op professioneel niveau.’

Juist in dit jubileumjaar kan Poly Hymnia niet meer in het Figi Theater in Zeist terecht. Daar zijn de eerste rijen van de stoelen in de zaal nu permanent vastgeschroefd waarmee de orkestbak is opgeheven.  Het bestuur is gaan rondbellen en vond de grote zaal en orkestbak van De Kom in Nieuwegein beschikbaar met alle technische mogelijkheden voor deze voorstelling. De repetities vinden plaats in KunstenHuis Idea aan de Egelinglaan in Zeist. Dirigent (en pianist) Michiel van Laarhoven startte al in najaar 2023 met het koor met instuderen van de muziek. In februari kwamen daar de regierepetities bij en werkte Michiel regelmatig met het orkest dat de voorstelling gaat begeleiden. Ook zij zijn grotendeels goede amateurs, maar er doen ook een aantal profs mee.

 Het verhaal

Het verhaal over het beroemde liefdespaar Orpheus en Eurydice werd in de 19e eeuw door Offenbach omgetoverd tot een komische opera met een verrassende twist. Orpheus en Eurydice hebben in deze versie genoeg van elkaar en als Eurydice door de god Pluto geschaakt wordt en meegenomen naar de Onderwereld, is de druk van Social Media (ook bij Offenbach speelde deze een rol en noemde hij de “Publieke Opinie”) die Orpheus verplicht haar terug te halen.

‘Het libretto was voor die tijd enorm modern’, benadrukt regisseur Machteld van Bronkhorst. ‘Maar de originele versie is inmiddels ontzettend gedateerd.’ Samen met twee koorleden, thriller-schrijfster Heleen van den Hoven en producent Birgit Gantzert, werd het stuk opnieuw hertaald en in een modern jasje gestoken. Dat mondt uit in een voorstelling waarbij het personage de Publieke Opinie op een gegeven moment mede vormgeeft aan hoe het verhaal zich ontwikkelt en zij zegt: ‘Hé Orpheus, je vrouw is naar de onderwereld, dat is slecht voor je likes, doe er wat aan man!’

Machteld trekt de lijn door naar de club van 27, popsterren die allemaal stierven op hun 27^e levensjaar, vaak door een overdosis drugs, als de goden die wíj tegenwoordig vereren. Het is een intrigerend fenomeen in de muziekgeschiedenis, omdat het lijkt alsof er een buitengewoon aantal getalenteerde artiesten op deze leeftijd zijn gestorven. De rollen van de zangers in de opera komen dan ook overeen met enkele bekende leden van de Club – zoals Janis Joplin en Amy Winehouse, maar ook andere sterren zoals Marilyn Monroe, Lady Di, Freddy Mercury, Prince en zelfs The Queen verschijnen ten tonele…

#metoo

Kortom aan actualiteit geen gebrek, een cast van zeer (herkenbare) moderne goden, met teksten over #metoo, bingewatchen en kinky seks. Machteld van Bronkhorst: ‘We actualiseren en daar was Offenbach vast blij mee geweest. Mensen waren toen gechoqueerd. Ik denk niet dat dat nu het geval zal zijn, het effect hier is vooral komisch. Offenbach liet vooral de gegoede burger die in het publiek zat om zichzelf lachen. Ik hoop dat er bij onze voorstelling ook gelachen zal worden.’

‘Hoewel we in het Nederlands zingen, is er toch boventiteling die we integreren in abstracte videobeelden op een groot achterdoek. De tekst is vaak gewoon heerlijk ridicuul en het is zonde als het publiek niet alles meekrijgt. We hebben behalve schrijfster Heleen nog meer talent in huis: Hanneke Poot is professioneel video-editor en maakt de achtergrondbeelden.’

Er zitten veel solo’s/solistische stukken en ensembles in dit stuk en een groot deel daarvan wordt gezongen en gespeeld door goede amateurs die al jaren ervaring hebben en voor wie opera hun lust en leven is. De jonge tenor Hugo Kampschreur speelt Orpheus en is fulltime professional. Mascha van de Kuit (Eurydice), Mirella Reiche (Juno) en Carissa Gerving (Diana) kozen inmiddels voor een ander vak, maar zijn soms, zoals deze keer, bij Poly Hymnia, weer te zien in opera.

What’s in a name?

De naam ‘Poly Hymnia’ verwijst niet naar de mix van muziekstijlen die het koor brengt. Het is bedoeld als knipoog naar de Griekse mythologie, waar Polyhymnia, een van de dochters van Zeus, de muze van zang was. Haar naam betekent ‘Rijk aan gezangen’.

Leden komen uit de hele omgeving en solisten soms van veel verder. Er is zeker nog plek voor meer operaenthousiasten uit de regio Utrecht en – zoals in veel koren – zijn de mannen sterk in de minderheid.

Orpheus in de onderwereld door Poly Hymnia is te zien op 30 en 31 mei in Theater De Kom in Nieuwegein. Op beide avonden is de aanvang om 20.uur.

Verder lezen, kijken luisteren

Bekijk hier een promo video uit 2018 

De ‘can can’ is het bekendste stuk uit Orpheus in de Onderwereld.

Het vorig seizoen bracht Opera Zuid Orpheus in de Onderwereld.