Binnenkort starten MUSICO Reizen en brava nl klassiek een serie van drie lezingen over het lied, met als onderwerp drie bekende cycli van Schubert, Schumann en Mahler. Remco Roovers zit midden in de voorbereiding, maar nam even tijd om zijn project toe te lichten. Hij hoopt vooral dat mensen leren waarom ze iets mooi vinden.

Remco Roovers is even niet op reis, zoals dat bijna een derde van het jaar wel het geval is. Hij werkt in Utrecht aan de voorbereiding van zijn lezingenserie over het lied. Tijdens de reizen voor MUSICO Reizen, waarvan hij mede-eigenaar is, is er niet altijd tijd om diep in te gaan op de achtergronden van de opera of het liedrecital dat wordt bezocht. Dat is één van de redenen voor MUSICO Reizen en brava nl klassiek om dit seizoen weer een lezingenprogramma aan te bieden.

Het educatieve aanbod begon de afgelopen jaren met een lezingenreeks over de Matthäus-Passion en een serie over Verdi. Eerder dit seizoen startte een programma waarin het werk van Richard Strauss centraal staat en op 4 november vindt de eerste lezing over de liedkunst plaats. “Het ligt voor de hand om voor onze muzieklezingen de ‘jubilarissen’ te kiezen; componisten van wie het geboorte- of sterfjaar wordt herdacht. Maar deze keer gaat het thematisch over het lied”, zegt Roovers.

Liedkunst speelde al eerder een rol in de activiteiten van MUSICO Reizen. Het muziekreisbureau had enkele jaren een eigen muziekfestival met onder meer een liedconcours. Dat concours bestaat niet meer, maar MUSICO Reizen sponsort nog wel de publieksprijs op het Internationaal Vocalisten Concours in Den Bosch.

Dat onder de doelgroep van MUSICO de interesse voor het lied groot is, bleek wel bij de speciale dag die de reisorganisatoren tijdens het laatste IVC rond de liedfinale organiseerden. In plaats van de geplande dertig kwamen er honderddertig aanmeldingen binnen voor het evenement, met een lezing van Remco Roovers, een masterclass van Kiri Te Kanawa en de finale voor liedduo’s.

De belangstelling voor het lied blijkt ook uit het aantal aanmeldingen voor MUSICO’s jaarlijkse reis naar de Schubertiade in Schwarzenberg/Hohenems. Roovers: “Die Schubertiade is een groot feest. We verkopen nu al kaarten voor volgend jaar. Ook daaruit blijkt dat het lied leeft onder een bepaalde groep liefhebbers en wat mij betreft draag ik met deze lezingen bij aan een verdere groei van die groep.”

Anders luisteren naar het lied

Remco Roovers geeft drie lezingen, die samen een geheel vormen. Als onderwerp koos hij drie grote cycli: Winterreise van Schubert, Dichterliebe van Schumann en Kindertotenlieder van Mahler. “Ik wil in het programma de hele negentiende eeuw doorkruisen. De stap van Schubert naar Schumann is in tijd misschien niet zo groot, maar muzikaal zit er een hele ontwikkeling tussen. En bij het werk van Mahler is er dan nog de toegevoegde waarde van het orkest.”

Roovers heeft tijdens en na zijn eigen opleiding – hij studeerde zang aan het conservatorium en later musicologie – veel lied gezongen, ook Nederlandse liederen van Diepenbrock, Verhulst en Bosmans. “Dat is interessant repertoire, maar voor het lezingenprogramma moest ik kiezen, en kiezen is weglaten. Dat gold ook voor het Franse lied.”

Over zijn aanpak vertelt Roovers: “Ik hoop vooral te bereiken dat mensen na de serie lezingen in staat zijn onder woorden te brengen waaróm ze iets mooi vinden. En voor wie dat al weet, hoop ik dat ze verrast zijn over de dingen die ze wellicht nog nooit in de muziek en de teksten gehoord hebben.”

Hij maakt er geen cursus vol feiten en biografische gegevens van. “Ik wil de deelnemers echt naar de kern van de muziek laten luisteren. De één zal al een gedegen kennis hebben en bijvoorbeeld noten kunnen lezen, voor anderen is het misschien meer de emotie die ze raakt, zonder al teveel technische kennis.”

Roovers begrijpt best dat mensen na een recital soms iets zeggen als: “Ik vond de sopraan wat scherp.” Of dat ze foutjes in de zang opmerken. “Maar dan zeg ik: we worden op zo’n avond met de persoonlijkheid van de zanger geconfronteerd. Iemand als Ian Bostridge kan als een bezetene op het podium staan, zodat je je bij wijze van spreken afvraagt naar welke psychiatrische patiënt je zit te kijken. Maar het is wel heel interessant!”

Roovers wil zijn publiek stimuleren om vooral gewoon te luisteren, maar ook om eens anders te luisteren dan ze gewend zijn, met meer kennis van de achtergrond en de betekenis. “Alleen ‘oh, wat is dit mooi’ is me te beperkt.”

Naast de muziek wordt in de lezingen ook op de tekst van de liederen ingegaan. “Zonder de tekst ben je nergens en die moet ook het uitgangspunt zijn. Via de tekst begrijp je de muziek beter”, vindt Roovers.

Hij heeft tijdens zijn zangstudie de liedteksten al eens bestudeerd en is dat nu opnieuw gaan doen, maar dan met wat meer afstand en met als doel anderen te kunnen uitleggen wat de woorden betekenen. “Ik hoop dat mensen ervan doordrongen raken dat de tekst sterk aanwezig is in het lied. Dat ze verder gaan luisteren dan de klankenreeks, zich echt afvragend: waar gaan die teksten over?”

De Winterreise van Kaufmann

Roovers studeerde bij Elly Ameling en volgde masterclasses over liedzang. Voor hem zijn het lied en het recital zeker niet achterhaald. “Die sfeer met een zaaltje vol stil publiek en een piano met de solist ervoor is er in feite later bij bedacht. De eerste muziekavonden uit de tijd van Schubert, de Schubertiades, waren avant-gardistische bijeenkomsten waar componisten en dichters met iets teveel drank op en vaak zonder zangstem hun laatste producten lieten horen.”

Een link naar een jonger publiek is dat Schubert in zijn tijd eigenlijk een ‘angry young man’ was, die nieuwe dingen deed, meent Roovers. “In zijn brieven beschreef hij zijn liederen als ‘huiveringwekkend’ en vertelde hij hoe ze hem bij het componeren zelf diep hadden getroffen.”

Gevraagd naar zijn eigen mooie ervaringen bij een liedrecital komt meteen een recente ervaring op: Winterreise door Jonas Kaufmann en Helmut Deutsch, eerder dit jaar in Barcelona. “Ik ging er met enige scepsis heen, maar in die zaal zaten 2.500 man muisstil te luisteren naar een zanger bij wie alles lukte!”

Roovers kan precies aangeven wat hem zo greep: “De tekst en de muziek zijn natuurlijk vertrouwd, maar hij bracht in bijna elk lied iets nieuws: een nieuwe frasering, een ander tempo, net een ander accent in bepaalde zinnen.. Hij durfde echt risico’s te nemen.”

De bezoekers van zijn lezingen in Utrecht, Amsterdam en Zwolle krijgen niet alleen tekst te horen. Omdat MUSICO Reizen in dit project samenwerkt met de tv-zender brava nl klassiek heeft Roovers de beschikking over een grote collectie beeldmateriaal. Hij kan de verschillende interpretaties laten horen en zien. Daar zijn vermoedelijk ook opnamen bij van zijn persoonlijke favorieten. Dietrich Fischer Dieskau vindt hij onovertroffen, en van de rauwe, dramatische aanpak van Brigitte Fassbaender in de liederen van Mahler is hij erg onder de indruk.

Normaliter neemt hij de reizigers mee naar concerten overal ter wereld, voor deze keer blijft iedereen in één van de zalen in Utrecht, Amsterdam en Zwolle. De reis gaat deze keer naar Schubert, Schumann en Mahler, naar de kern van het lied.

Zie voor meer informatie over het programma en de inschrijvingen de website van MUSICO Reizen.