Eens een 17-jarig meisje dat meedong naar de titel van Miss Kuban, nu de beroemdste operaster van haar tijd. Anna Netrebko is ver gekomen. En waar men dat eerst nog vooral toeschreef aan haar look en charme, wordt inmiddels ook haar stem naar waarde geschat. Nu is het tijd voor een nieuwe stap. Een ‘big move’ zelfs. Ze gaat zwaarder zingen.

In april zingt Netrebko Tatiana in Jevgeni Onjegin bij de Wiener Staatsoper. In 2014 zingt ze Manon Lescaut in de gelijknamige opera van Puccini, bij de Bayerische Staatsoper in München. Hetzelfde jaar volgt Leonora in Il Trovatore, waarschijnlijk in Berlijn. En ook de Verdi-rollen van Giovanna d’Arco en Lady Macbeth staan op haar lijstje.

In 2016 zingt ze Elsa in Wagners Lohengrin bij het operahuis van Dresden, onder leiding van Christian Thielemann, die – interessant genoeg – twee jaar later dezelfde opera dirigeert in Bayreuth. Dus misschien?

Het plaatje is duidelijk: langzaamaan begint Anna Netrebko vrolijke belcanto-meiden als Adina en Norina en tragische heldinnetjes als Manon en Violetta achter zich te laten. In recente interviews met de Wall Street Journal en Die Welt sprak ze er uitgebreid over.

,,Ik ben een ander persoon”, vertelde ze de Amerikaanse krant. ,,Ik zie er anders uit en ik ben anders in mijn hoofd. Ik ben 41 jaar oud, time to grow up. De afgelopen twee, drie jaar probeerde ik uit te vinden welke kant ik op moet gaan. Ik probeerde zwaarder repertoire uit te stellen, maar nu zeg ik vaarwel tegen de ‘-inas’. En daar ben ik heel blij mee.”

In het interview noemt Netrebko het zelf ’the big move’. Big in meerdere opzichten. Zeker Wagner wordt een heel nieuw hoofdstuk voor de sopraan, die behalve het tweede bloemenmeisje in Parsifal (Mariinsky Theater, 1997) nog geen rollen van de Duitser zong. En ook Richard Strauss lijkt in beeld te komen. In elk geval diens Vier Letzte Lieder. En wat te denken van Norma (Londen, 2016)? Met Bellini is Netrebko weliswaar vertrouwd, maar Norma wordt een heel nieuw verhaal.

Teken aan de wand is ook het Verdi-album dat ze onlangs heeft opgenomen en dat volgend jaar uit zal komen bij Deutsche Grammophon. Daarop zingt ze aria’s uit onder meer Don Carlo, Macbeth, Giovanna d’Arco, La Forza del Destino en I Vespri Siciliani. En het duet uit Otello, samen met tenor Johan Botha.

,,De ‘coloratuur-girl’ is verleden tijd”, zegt ze in het interview met Die Welt. ,,Je denkt je stem te kennen, maar dan komt er toch telkens weer wat onverwachts. Ik heb bijvoorbeeld voor mijn nieuwe cd beslist Lady Macbeth willen uitproberen. Zij is wreed, bruut, volledig ver weg van mij. (…) We hebben het geprobeerd en dat ging, met name in de waanzinscène. Daar heb ik in mijn afgrond gekeken. En ik was verrast.”

Snoetje

Netrebko’s verlegde focus laat zien dat ze meer is dan een ‘sexy babe’ met een leuke stem. Het demonstreert wat de Russin zelf van meet af aan tegenover interviewers herhaalde en herhaalde: ik ben dan wel een babe, maar zonder stem kom je d’r niet.

Het heeft wel lang geduurd voordat Netrebko vocaal scherper in beeld kwam. Haar toer naar de top werd jarenlang neergezet als ‘a cinderella story’ (woorden van Valery Gergiev). Een verhaal over een knap meisje uit het Zuid-Russiche Krasnodar, dat ontdekt werd toen ze de vloer boende in het Mariinsky Theater in Sint Petersburg en vervolgens in de theaters van San Francisco en met name Salzburg doorbrak en internationale roem vergaarde. Een sopraan die groot werd door haar glamourlook, acteertalent en sympathieke karakter, door haar verschijningen in bladen als Vogue, Vanity Fair en Playboy en haar promotie van de juwelen van Chopard. En veel minder door haar stem.

Maar die weergave van haar inmiddels bijna 20-jarige carrière doet de waarheid weinig recht. Zo was het schrobben van de Mariinsky-tegels gewoon een bijbaantje naast haar studie zang (17 roebel per uur) en sloot Gergiev haar pas een paar maanden later in zijn armen, naar aanleiding van – heel gewoon – een auditie.

Ik kan me ook niet voorstellen dat het Merola Opera Program van de San Francisco Opera haar in 1996 enkel aannam om haar snoetje. Dat was zeker ook vanwege haar stem – een stem die twee jaar later in een productie van Le nozze di Figaro in het Amerikaanse huis flink geprezen werd.

En wat te denken van de Salzburger Festspiele, waar Netrebko in 2002 debuteerde als Donna Anna en sindsdien succes na succes boekte? Zou dat prestigieuze festival haar gecontracteerd hebben als ze een karige strot had?

Netrebko heeft zich altijd afgezet tegen de bagatelliserende commentaren op haar zang. ,,Als je echt niet kan zingen, nemen ze je niet serieus”, zei ze in 2010 tegen CNN. ,,Er waren veel mensen die zeiden dat ik de stem en het talent niet had. Maar weet je, het ging mijn ene oor in en ik gooide het het andere weer uit. Hoe bewijs je wat je echt bent? Je moet werken. En dat is wat ik heb gedaan. Ik bleef mijn fotoshoots doen, maar ik ben altijd erg serieus geweest – al mijn collega’s zullen je dat vertellen.”

Criticasters

Soms denk ik wel eens dat de operawereld – en dan met name de kern van hardcore fans en critici – simpelweg in verlegenheid werd gebracht door de opkomst van de ‘sexiest babe in classical music’ (Playboy). Extreme publiciteit rond operasterren was natuurlijk wel bekend door zangers als Maria Callas en Luciano Pavarotti, maar Netrebko introduceerde iets nieuws. Glamour zoals dat alleen in de popwereld voorkwam. Mode. Juwelen. Fotoshoots. Paparazzi.

En ze onderging het niet als een serieuze kunstenares die haar artisticiteit verstoord zag worden, maar als een opgewekte, ‘likeable’ diva, die iedereen ontnuchterend eerlijk en vrolijk tegemoet trad. Die plezierige glitter deed vele criticasters in een hoek van wantrouwen en deskundig hoofdgeschud belanden. Zo’n tabloidpersonage, daar kon geen goede stem achter schuilgaan.

Het valt natuurlijk niet te ontkennen dat Netrebko’s voorkomen en voordracht haar extra groot hebben gemaakt. Maar dat hoeft niet uitgespeeld te worden tegen haar vocale kwaliteiten. Om het met een treffende formulering van een recensent te zeggen: Netrebko is ‘Audrey Hepburn with a voice’.

Die recensent heeft de afgelopen jaren gelukkig meer en meer bijval gekregen van collega’s. Zo oogste Netrebko ‘extatische’ reacties na haar Violetta in Londen. De meest doorgewinterde muziekcritici gingen door de knieën voor La Bellissima, zoals ze soms genoemd wordt.

Iolanta

Er blijven natuurlijk altijd mensen die weinig in de diva zien, en niemand die het ze verbiedt. Maar ongeacht wat je van de sopraan vindt, valt niet te ontkennen dat de operawereld veel aan haar te danken heeft. Ze ‘vernietigde het stereotype van sopranen’, schreef Newsweek. Ze gaf jongeren een alternatieve poster voor boven hun bed. Ze maakte een kunstvorm die vaak als elitair en moeilijk wordt gezien hip, aantrekkelijk en sprankelend. En door altijd trouw te blijven aan het repertoire van haar vak, ook in grootschalige concerten, liet ze massa’s mensen operamuziek horen.

Bovendien is het einde nog niet in zicht, gezien haar gesprekken over ’the big move’. Sterker nog, het ziet ernaar uit dat Netrebko de komende jaren heel wat interessante hoofdstukken aan haar carrière gaat toevoegen. Hoofdstukken waarin haar stem, gezien de zwaarte van haar geplande rollen, misschien nog wel een grotere rol gaat spelen dan haar ‘personality’.

Op korte termijn is ze echter nog te horen in rollen die haar tot op iedere noot vertrouwd zijn. Zaterdag 13 oktober verschijnt ze op het witte doek van diverse bioscopen in Nederland als Adina in L’elisir d’amore en op donderdag 8 november is ze zelfs live in ons land te bewonderen, als ze in het Concertgebouw de titelrol in Tsjaikovski’s Iolanta zingt (een rol die ze ooit in één week tijd instudeerde).

Er zijn nog kaarten voor de concertante opvoering, met begeleiding van het Sloveens Filharmonisch Orkest, te krijgen. Boek ze op de website van het Concertgebouw.