Boulez krijgt Concertgebouw enthousiast
De ZaterdagMatinee zette afgelopen zaterdag het gevierde Pli selon pli van Pierre Boulez op het Concertgebouw-podium. De oude maestro dirigeerde zelf. Met dank aan zijn leiding en het voortreffelijke optreden van Barbara Hannigan kwam het toch wat gedateerde meesterwerk razend spannend voor de dag.
,,Het kunstwerk, dat ben je au fond zelf”, aldus de nestor van de hedendaagse muziek, Pierre Boulez. Boulez (Montbrison, 1925) behoort ongetwijfeld niet alleen tot de beste, maar ook tot de bekendste componisten van onze tijd.
Als dirigent heeft hij zijn sporen ruimschoots verdiend. Zijn Ring, die hij in de tweede helft van de jaren zeventig in Bayreuth dirigeerde, is inmiddels legendarisch. Ook zijn uitvoeringen van de muziek van Debussy, Mahler en de laatste tijd Janáček zijn alleen maar met de hoogste lof ontvangen.
Pli selon pli (plooi na plooi) is wellicht één van de bekendste en inmiddels als klassiek te bestempelen composities van Boulez. De titel komt uit een gedicht van Stéphane Mallarmé, waarin ‘de dichter beschrijft hoe in de geleidelijk oplossende nevel de stenen van de stad Brugge zichtbaar worden’, aldus Boulez. Maar het gedicht zelf komt er niet in voor.
En, vooruit maar, nog een citaat, nu van Mallarmé zelf: ,,Een werk heeft noch aanvang noch einde, hooguit wekt het daarvan de indruk.” Zie hier het credo van de componist, die in zijn schepping het idee van een ‘eeuwige cirkel’ wilde vastleggen.
Pli selon pli is niet in één jaar tijd ontstaan – Boulez werkte er tussen 1957 en 1962 aan. Maar het was eigenlijk nooit echt af, want hij heeft er ook in tachtiger jaren aan gesleuteld.
De muziek is – mocht u het niet kennen – zeer verstild, voortkabbelend en spannend tegelijk. Met beide voeten nog in het serialisme verankerd, maar stilletjes ook al op zoek naar emoties. Ik heb het altijd prachtig gevonden, maar luisteren thuis is toch echt anders dan live. Thuis kan je je ogen dichtdoen en als het je een beetje te veel van hetzelfde wordt – wandel je door de kamer of las je een pauze in.
Live is er geen ontkomen aan. Begrijp mij goed: het is nog steeds een prachtig werk, maar een uur en een kwartier van de steeds herhalende reeksen kan een lange zit worden en men kan zich gaan afvragen of het meesterwerk toch niet een beetje gedateerd is geraakt.
Dat het toch nog echt boeiend werd, is zonder meer aan de formidabele uitvoering te danken. Hoe de 86-jarige Boulez het presteert om toch bijna anderhalf uur op de bühne te staan en te dirigeren! Alleen maar om naar hem te kijken was adembenemend! Petje af, hoor!
Barbara Hannigan is onbetwist de prima donna van de moderne muziek. Haar muzikaliteit dwingt respect af, haar techniek is onberispelijk en haar mogelijkheden (denk aan de zeer hoge noten) zowat onbegrensd. Zij liet haar stem zachtjes opbloeien: hoog, hoger, hoogst – en dat ook nog eens loepzuiver. Af en toe klonk het zelfs stratosferisch, daar stokt je adem vanzelf.
Het echte goede nieuws is (goedemorgen, meneer de ‘cultuursloper’, leest u dit?) dat de grote zaal van het Concertgebouw helemaal gevuld was. Vol. Op het podium na waren alle plaatsen bezet en het publiek was gemêleerd: (stok) oud en (zeer) jong. Door elkaar.
Zij vonden het allemaal prachtig. Tijdens de uitvoering was het publiek muisstil en de spanning was om te snijden. Wat ik ook leuk vond, was dat de staande ovatie (toch wel een standaard ding bij ons) nu echt welgemeend leek te zijn. Mensen waren echt enthousiast.
Nou, je maakt het wel eens anders mee, zeker tijdens de zwaar gesubsidieerde sponsorconcerten, die bezocht worden door de kuchende bejaarden (en dat ik bedoel niet hatelijk). Het publiek is niet dom en het publiek wil ook wel eens op ontdekkingsreis! Helaas, nog even en dan kunnen wij het allemaal schudden.
De auteur
6Reacties
Hallo Basia’,
alweer een mooi verhaal! xxxJulia
Mooi verslag! Ik was ook aanwezig. Geweldig zo’n vol Concertgebouw met een zeer aandachtig luisterend publiek. De muziek zelf kan me, sorry dat ik het zo uitdruk, gestolen worden, het kabbelt maar voort, na een kwartier weet ik het wel, het beklijft niet. Er blijft hooguit een soort indruk achter. Wat er in het programmaboekje over het stuk zelf wordt geschreven is vrij taai om door te komen. Maar dat klopt weer wel met de persoon van Boulez, een man van heel veel woorden, die helaas niet helemaal ‘matchen’ met zijn composities. Veel artikelen op internet geven Pli Selon Pli het predikaat Magistraal meesterwerk van de laatste 50 jaar, sja…roept iedereen elkaar na, denk ik dan? of is dat echt nou zo, en wat hoor steeds maar niet? Soms heb ik ook de indruk dat ik enorm wordt bedonderd, en dat niemand dat durft te zeggen en iedereen maar zegt hoe meesterlijk het werk is. Stel je voor dat je zegt dat je het niks vindt, dan heb je er natuurlijk absoluut geen verstand van. Maar ik hoor weinig originele invallen, geen enkele frase die zich in het geheugen nestelt. Ok, het eerste en laatste fortissimo akkoord beukte er in, en maakte indruk, daartussen vooral veel gekabbel, met de nodige terugkerende exotische instrumenten. Wat dat betreft is de muziek van bv Messiaen vele malen kleurrijker en, -ook niet geheel onbelangrijk bij de muziekleving-, ontroerender!. Is de status van Boulez als componist niet een beetje overdreven (en inderdaad @Basia: gedateerd..zeker nu er weer gewoon tonaal mag worden gecomponeerd, dat is in het geval van Boulez nogal ironisch) en is zijn status als componist niet heel erg door hemzelf (en een groep discipelen) gepromoot, zeker omdat hij ook zelf dirigeert? Maar over de uitvoerenden heb ik alleen maar superlatieven. Wat Barbara Hannigan met haar stem kan en doet, grenst aan het ongelooflijke, het is precies zoals Basia het beschrijft: stratosferisch, ze kan haar stem laten zweven, is krachtig, dan weer fluisterzacht, soms versmelt ze met een instrument. Heeft iemand toevallig gehoord dat Boulez een knip heeft gemaakt in, naar ik meen, het slot (deze info heb ik van een dame (wie oh wie?) die zeer nauw betrokken was bij de uitvoering…… het lukte door omstandigheden niet om dit ‘geknipte’ deel in te studeren, en Boulez vond het eigenlijk ook wel ok zo..levert misschien weer een nieuwe versie op?). Voor een concert wordt vaak veel info gegeven over de te spelen muziek, alleen mis ik eigenlijk een soort nazit, waarin het publiek echt kan zeggen wat ze er nu van vonden, hoe ze het hebben ervaren. Een soort open discussie achteraf lijkt me zinniger dan van tevoren, als je nog niks hebt gehoord. De woorden zijn immers niet het ding (de compositie) zelf…
correctie: muziekbeleving ipv muziekleving
Voor wie het gemist heeft, de uitvoering van 27 september in de Salle Pleyel kan worden beluisterd en bekeken op Arteliveweb! http://liveweb.arte.tv/fr/video/Pli_selon_Pli_Pierre_Boulez_Ensemble_Intercontemporain_Salle_Pleyel/
Ik was er ook bij. Het was een gedenkwaardig concert. Ik vraag me af wat ik ervan had gevonden als niet Boulez had gedirigeerd en Barbara Hannigan niet had gezongen. Raadselachtige compositie, de moeilijke gedichten van Mallarmé hielpen mij ook niet veel. Atmosferisch (en stratosferisch) kwam het bij over.
Basia Jaworski’s recensie was zonder meer goed. Op een punt beschik ik blijkbaar over andere oren dan Basia. Het muisstille publiek vormde tijdens de korte pauzen en overgangen de bekende hoest-, proest- en kuchbrigade.
Overigens ben ik het eens met Gerard over het magistrale (?) meesterwerk. Het is een bijzonder werk, dat door de 86-jarige componist zelf werd gedirigeerd en door Barbara Hannigan uitmuntend werd gezongen. Een bijzonder concert dus, maar of dit werk tot eeuwige schoonheid behoort, waag ik te betwijfelen.
Basia Jaworski’s recensie was zonder meer goed. Op een punt beschik ik blijkbaar over andere oren dan Basia. Het muisstille publiek vormde tijdens de korte pauzen en overgangen de bekende hoest-, proest- en kuchbrigade.
Overigens ben ik het eens met Gerard over het magistrale (?) meesterwerk. Het is een bijzonder werk, dat door de 86-jarige componist zelf werd gedirigeerd en door Barbara Hannigan uitmuntend werd gezongen. Een bijzonder concert dus, maar of dit werk tot eeuwige schoonheid behoort, waag ik te betwijfelen.