Het Aalto-Musiktheater verrast met een nieuwe productie van Così fan tutte. Niet zozeer vanwege de keuze voor dit populaire werk, maar om de enscenering van Stephen Lawless. Hij koos voor een volledig klassieke uitvoering, waarin zelfs een rokende Vesuvius niet ontbreekt.

Così fan tutte stamt uit 1790 en speelt zich af in Napels, tegen de achtergrond van het nabijgelegen Pompeï en de immer dreigende Vesuvius. Dat hebben Stephen Lawless en Frank Philipp Schlößmann (decor en kostuums) keurig verwerkt en het resultaat is ‘übercharmant’. De periodekleding is tot in de puntjes verzorgd en de Romeinse beelden en ruïnes doen authentiek aan.

De handeling van deze tragikomedie hangt van ongerijmdheden aan elkaar en hoe verder het van de eigen tijd afstaat, des te minder dat de toeschouwer hoeft te storen. Het is een verhaaltje, iets van lang geleden, neem het maar zoals het is. Neemt niet weg dat de angel in het stuk onverkort herkenbaar blijft en voor een online datend publiek nog wel degelijk confronterend kan overkomen.

Centraal staat de weddenschap die Guglielmo en Ferrando aangaan met de in de liefde teleurgestelde oudere cynicus Don Alfonso. Blind vertrouwen op de standvastigheid van vrouwen is in zijn beleving net zo onzinnig als bouwen op drijfzand. En wanneer hij gelijk dreigt te krijgen, houdt hij zijn jonge vrienden voor dat de natuur voor hen geen uitzondering maakt. Ook hun vriendinnen gedragen zich normaal, immers: “così fan tutte”, zo doen zij allen.

‘Come scoglio’ horen we uit de mond van Fiordiligi als ze haar standvastigheid bezingt, om vervolgens tot de conclusie te komen dat ze een levend wezen is en geen stuk steen. Beide meisjes (het zijn tieners) hebben zich prima geweerd en alleen de aanhoudende manipulaties van Despina en Alfonso hebben hen doen zwichten voor die vreemde snuiters uit Walachije of Albanië. Op eigen kracht was het die twee nooit gelukt.

Wat het lastiger maakt om de verhoudingen te resetten, is het feit dat de meisjes zich hebben laten verleiden tot een avontuurtje en daarbij de ‘verkeerde’ partner hebben gekozen. Lawless laat hen in de laatste seconden van de eerste akte achteloos van plaats wisselen als ze nog steeds afwijzend tegenover hun opdringerige bezoekers staan. Die hadden onopvallend hun eigen partner opgezocht. Wordt het nu anders?

Na de pauze zien we hoe Fiordiligi en Dorabella van jurk wisselen. De één in donkerroze, de andere in mintgroen – het staat hen geweldig overigens. Ze kiezen voor elkaars partners, maar de mannen hebben nog steeds een vrouw in de oorspronkelijke kleur jurk. Voor de toeschouwer werkt dit waarschijnlijk net zo verwarrend als voor Ferrando en Guglielmo. Als er aan het slot ‘getrouwd’ moet worden, dragen beiden weer hun eigen jurk. Waarschijnlijk ook omdat ze zich daarna niet zo snel kunnen verkleden als hun verloofdes.

Despina is onherkenbaar vermomd als arts en later als notaris, geen half werk. Don Alfonso komt op met een vlieger die is verbonden met een ‘magneet’, die met draden aan de doodzieke mannen is vastgemaakt. Met een knipoog naar de experimenten van Benjamin Franklin slaat de bliksem in de opgelaten vlieger, waardoor er een genezende schok door de mannen gaat, die ogenblikkelijk opknappen na hun vergiftiging met arsenicum. Je kunt het die twee meiden niet kwalijk nemen dat ze tegen zo veel bedrog niet opgewassen zijn.

De muzikale leiding was in handen van Tomáš Netopil, die zijn goede reputatie alle eer aandeed. De Essener Philharmoniker speelde prachtig, steeds in balans met de zangers, die zich volledig door Netopil gesteund konden weten. In een ensembleopera als Così komt het sterk aan op goede timing en daar was hoegenaamd niets op aan te merken. Niet in beeld, maar ook goed verzorgd was de bijdrage van het koor van het Aalto.

De gehele cast bestond uit leden van het ensemble, wat spreekt voor het hoge niveau van dit gezelschap. De individuele prestaties waren zonder uitzondering uitstekend verzorgd en het samenspel was prachtig. Baurzhan Anderzhanov excelleerde als Don Alfonso, beslist geen buffo, maar een oudere man die het geven van levenslessen aan jongelui uiterst serieus neemt. Het gaat hem niet om het geld, maar om het gelijk.

Die jongelui hebben dat geld overigens niet zelf; ze hebben vooraf moeten collecteren bij hun vrienden, die er zodoende bij gebaat zijn dat ze niet verliezen. Deze figuranten houden de gang van zaken op de achtergrond nauwlettend in de gaten. Vergeefs natuurlijk. Omgerekend is Despina ongeveer 10 procent van de inzet beloofd. Zij heeft er dus alle belang bij dat haar dames voor de bijl gaan en slooft zich dan ook enorm uit.

De levensles werd geleerd door Dmitry Ivanchey als Ferrando en Martijn Cornet als Guglielmo. Mooi acteerwerk van beide heren, en voortreffelijk gezongen. Cornet heeft in het verleden al bewezen over komisch talent te beschikken als Papageno in Die Zauberflöte en de barbier in Die schweigsame Frau en liet dit ook in deze rol zeer goed gedoseerd blijken. De beide heren acteerden zeer geloofwaardig toen ze elkaars verloofdes versierd hadden. Met name Cornet was de wanhoop nabij. Waarschijnlijk hield hij zijn Fiordiligi echt voor een ‘scoglio’.

Het is tegenwoordig niet ongebruikelijk dat de rol van Despina door een mezzo gezongen wordt. Het Aalto heeft daar een perfecte kandidaat voor klaarstaan. Liliana de Sousa bracht een in alle opzichten overtuigende Despina, vocaal goed verzorgd en acterend opvallend sterk. Het zonnetje van het Aalto is iemand die mij gemakkelijk kan doen glimlachen en dat was ook nu nadrukkelijk het geval. Een heel leuke Despina.

Komisch talent kan ook Karin Strobos (Dorabella) niet worden ontzegd. Ze was subtiel in de wijze waarop ze haar zus imiteerde in gedrag en gebaren, meestal net niet helemaal precies, en wat uitbundiger in haar reactie op de toch wel erg aantrekkelijke vreemdelingen, met name die ene die niet zo op haar eigen verloofde leek. Dorabella heeft veel unisono te zingen met Fiordiligi en beide stemmen mengden heel mooi. Ook solo kwam Strobos heel goed uit de verf. Niet iemand die zichzelf ooit zou vergelijken met een rots, te veel zelfkennis.

Fiordiligi heeft twee grote aria’s, net als Donna Anna en gravin Almaviva, en dat maakt haar tot de prima donna van het stuk. Tamara Banješević etaleerde haar talent in een mooie uitvoering van ‘Come scoglio’, hoewel ze hier een daar een beetje leek te pushen, waardoor het iets zwaarder klonk dan bedoeld. Daar was in haar tweede aria ‘Per pietà, el idol mio’ geen spoor meer van te herkennen. Een fenomenale vertolking van dit topstuk uit de opera. Met Banješević heeft het Aalto-Musiktheater een nieuwe troefkaart in handen.

Hoe liep het af? De muziek laat een soort triomfmars horen, happy-endmuziek. Maar het werd nogal luid gespeeld en bijna agressief gezongen, waarbij de twee koppels op grote afstand van elkaar bleven staan en Dorabella haar tranen nauwelijks kon bedwingen. Als er met vuur wordt gespeeld, kan men zich maar zo branden.

Così fan tutte is tot en met 13 juli te zien en keert volgend seizoen terug op het repertoire in Essen. Zie voor meer informatie de website van het Aalto-Musiktheater.