Once upon now luidt het motto boven het seizoen 2020/2021 van de Munt. Opera’s als sprookjes voor deze tijd. Het levensverhaal van koningin Elizabeth I, samengesteld uit vier opera’s van Gaetano Donizetti, is het opvallendste onderdeel in een verrassende programmering. Een gesprek met intendant Peter de Caluwe.

‘Bastarda!’ roept de Schotse koningin Maria Stuart uit naar haar Engelse collega Elizabeth in Donizetti’s koninginnedrama Maria Stuarda. Bastarda is de dekkende titel voor de compilatie van de vier opera’s die de Italiaanse componist tussen 1830 en 1837 schreef: Elisabetta al castello di Kenilworth, Anna Bolena, Maria Stuarda en Roberto Devereux. In elke opera speelt Elizabeth I als afstammeling van het huis Tudor een belangrijke rol.

Op initiatief van intendant Peter de Caluwe gaat de Munt in maart volgend jaar haar levensverhaal vertonen in een bewerking van Francesco Lanzillotta, over twee avonden verdeeld, zo’n zes uur muziektheater. De Italiaan Lanzillotta is ook de dirigent van de uitvoeringen. De Frans-Britse Olivier Fredj staat genoteerd voor het artistiek concept, het script en de regie.

‘Het verhaal wordt opgebouwd vanuit de jeugd van Elizabeth. In Anna Bolena (waar zij als personage niet aanwezig is) vindt de moord op haar moeder plaats. Zij wordt zich ervan bewust dat het behoud van de macht gebaseerd is op maar één oplossing: terechtstellen’, vertelt De Caluwe.

‘Ons motto once upon now is niet echt als sprookjesachtig bedoeld, eerder als variant op once upon a time, dat wil zeggen: we brengen werken uit het verleden, maar maken ze actueel voor vandaag. Helaas is dat niet altijd sprookjesachtig. For better, for worse is het motto van de eerste avond, over de kindertijd en de plotse opgang naar de troon in 1558. Till death parts us luidt de karakterisering van de tweede avond over haar onvermijdelijke teloorgang.’

‘Lanzillotta en Fredj hebben de mooiste fragmenten uit de vier drama’s bewaard; de kleine rollen zijn geschrapt. Om er een doorlopend verhaal van te maken, heeft Lanzillotta voor een aantal overgangen nieuwe muziek gecomponeerd in de stijl van Donizetti. Uit de muzikale en dramaturgische zwaartepunten van de originele werken puren zij een volledig nieuwe partituur en dramaturgie die zich vastbijt in het levensverhaal en de complexe persoonlijkheid van de koningin.’

In het programmaboek voor het nieuwe seizoen formuleert regisseur Fredj het als volgt: ‘Wij kennen een sleutelrol toe aan de verhalen over haar liefdes en aan het risico van verraad, politiek of amoureus, waaraan zij telkens wordt blootgesteld. Muziek en emoties gaan hand in hand. Daar voltrekt zich de ‘magie van de stem’ die Donizetti’s muzikale schriftuur kenmerkt.’

Belcanto

Van Wagners Ring des Nibelungen zijn wel samenvattingen gemaakt, maar verder weet De Caluwe niet van bewerkingen zoals nu met Donizetti’s Tudor-opera’s. Een gelijksoortig project is bekend uit het spreektoneel. In 2007 vatte theatermaker Ivo van Hove voor Toneelgroep Amsterdam drie spelen van Shakespeare (Coriolanus, Julius Caesar, Antonius en Cleopatra) samen onder de titel Romeinse Tragedies, wereldwijd en met veel succes vertoond. De Caluwe hoopt dat Bastarda ook zo zal aanslaan.

‘Ik liep al langer met het idee rond om iets met deze werken te doen. De tijd is weer rijp voor het belcanto. Maar om ze alle vier compleet op te voeren, leek mij niet geschikt. Zij zijn wat betreft de teksten en de opzet niet zo sterk, maar er zitten qua muziek wel veel mooie stukken in’, aldus De Caluwe. Dat De Nationale Opera in Amsterdam ruim een maand later (mei 2021) wel met een complete Tudor-opera komt (Anna Bolena) is puur toeval. ‘Ik had wel gehoord dat Sophie de Lint in drie seizoenen achter elkaar die werken wilde doen, maar wij waren met ons project al bezig vóór zij in Amsterdam benoemd werd.’

Voor de rolbezettingen koos De Caluwe een flink aantal veelal jonge stemmen, met veel ervaring in het Mozartvak en in belcanto. De rol van Elizabeth valt toe aan de Spaanse sopraan Davinia Rodriguez, die onlangs in Los Angeles debuteerde als Elisabetta in Roberto Devereux en de rol eind deze maand herhaalt in Palermo. Anna Bolena wordt gezongen door de Georgische sopraan Salome Jicia (eerder bij de Munt te gast als Amenaide in Tancredi).

Maria Stuarda komt voor rekening van Lenneke Ruiten, voor wie De Caluwe grote bewondering koestert. ‘Het is mij een raadsel waarom zij nog geen wereldster is. Ze was zo goed als Fiordiligi en als Donna Elvira in ons Mozart/Da Ponte-project. Helaas moesten we dat stopzetten op de helft van de serie vanwege de coronacrisis.’ Voor Roberto Devereux is de Russische tenor Sergej Romanovski geëngageerd.

Henry VIII

Getallen spelen een belangrijke rol in de komende programmering. Het is honderd jaar geleden dat Camille Saint-Saëns stierf en honderd jaar geleden ging van de Belgische componist Lodewijk Mortelmans diens opera De Kinderen der Zee in première. ‘De inhoud heeft wat weg van het Nederlandse toneelstuk Op hoop van zegen, maar is minder lang. Ik koos het vanwege het interessante idioom van de muziek en omdat ik naast de wereldpremière van The Time of Our Singing van Kris Defoort ook een ouder Belgisch stuk wilde. Het past mooi bij de Belgische componisten die we in onze acht concerten hebben opgenomen. In de concertante uitvoering zingt Christianne Stotijn één van de rollen.’

Ook met het getal honderd getooid is de opera Die tote Stadt van Erich Wolfgang Korngold, honderd jaar geleden in première gegaan. Een werk gebaseerd op de Belgische Franstalige roman Bruges-la-morte. ‘Is in Brussel nog nooit opgevoerd’, tekent De Caluwe aan. Het seizoen wordt afgesloten met Wagners Parsifal, geregisseerd door Romeo Castellucci, omdat hij tien jaar daarvoor met deze regie zijn debuut maakte bij de Munt.

‘Van Saint-Saëns koos ik diens onbekende Henry VIII. Hij schreef deze grand opéra op het moment dat die stijl al helemaal voorbij was. Ik weet niet of het werk nu nog zal aanspreken, maar het biedt wel een mooi verhaal. En het past in de lijn met de Tudor-opera’s. Daarbij sluit ook aan Verdi’s Falstaff. Ik kwam er toevallig achter dat Elizabeth destijds aan Shakespeare de opdracht had gegeven om een apart stuk aan Falstaff te wijden. Met Brittens The Turn of the Screw ontstaat een Engels ensemble. We hebben het volgende seizoen al ‘‘Brex-in’’ betiteld’, voegt De Caluwe er met een lach aan toe.

‘Hoe kun je het culturele jaar beter aftrappen dan met een wereldcreatie van een nieuw gecomponeerd werk’, schrijft De Caluwe trots in het seizoen programmaboek. Kris Defoort deed tien jaar over de voltooiing van zijn derde opera, The Time of Our Singing. ‘Direct na de première van zijn tweede opera in ons huis, House of the Sleeping Beauty, gaf hij mij de roman. ‘‘Dat wordt mijn volgende opera’’, zei hij. Maar ja, een werk van zeshonderd pagina’s zet je niet een-twee-drie om in een werkbaar libretto. De streefdatum 2013 werd dus niet gehaald.’

Het werk kan omschreven worden als een familiesaga in de door racisme geteisterde Verenigde Staten van de twintigste eeuw. En hoofdrol in de productie speelt de Amerikaans-Nederlandse sopraan Claron McFadden.

Mondkapjes

Met een variatie op een spreekwoord kun je zeggen: de intendant wikt, maar de omstandigheid beschikt. Zo sloeg het lopende seizoen – net als in vele kunsthuizen – om van een sprookje naar een nachtmerrie. ‘Superjammer’, reageert De Caluwe, ‘dat we het mooie verhaal van Mozart/Da Ponte moesten stopzetten. Het decor staat nog op het toneel. We zouden het zo kunnen voortzetten, maar niemand weet hoe lang deze crisis gaat duren. Bovendien is de vraag of het publiek al meteen wil samenkomen in een theaterzaal.’

Moet De Caluwe de zangers doorbetalen? ‘Neen, die krijgen per voorstelling betaald. Voor de productie van Pique Dame (geplande première 21 april) hadden we een week gerepeteerd. We moesten stoppen, maar er is wel geïnvesteerd in een nieuwe productie, zeker voor 500.000 euro aan materialen voor de decors. We hebben Pique Dame doorgeschoven naar 2022; de contracten met de zangers blijven geldig. Of we Der Rosenkavalier (14 juni) kunnen brengen, is zeer de vraag. Voor het bedrijf is dit rampzalig. Iedereen zit thuis, maar kan niets doen. Alleen de medewerkers op de kostuumafdeling zijn actief; die naaien mondkapjes.’

Hieronder een overzicht van de nieuwe programmering van de Munt:

The Time of Our Singing (K. Defoort)
15 t/m 27 september 2020
Dirigent: Kwamé Ryan
Regisseur: Ted Huffman
Solisten: Claron McFadden, Mark S. Doss, Peter Coleman-Wright, Levy Sekgapane e.a.

The Sleeping Thousand (A. Maor)
26 september t/m 1 oktober 2020
Dirigent: Elena Schwarz, Antonin Rey
Regisseur: Yonatan Levy
Solisten: Tomasz Kumiega, Gan-Ya Ben-Gur Akselrod, David Salsbery Fry en Benjamin Alunni.

Die tote Stadt (E.W. Korngold)
22 oktober t/m 13 november 2020
Dirigent: Lothar Koenigs
Regisseur: Mariusz Treliński
Solisten: Roberto Saccà, Marlis Petersen, Georg Nigl e.a.

De Kinderen der Zee (L. Mortelmans)
22 t/m 24 november 2020
Dirigent: Alain Altinoglu
Regisseur: [concertant]
Solisten: Thomas Blondelle, Tineke Van Ingelgem, Christianne Stotijn, Werner Van Mechelen e.a.

Falstaff (G. Verdi)
8 t/m 29 december 2020
Dirigent: Alain Altinoglu
Regisseur: Laurent Pelly
Solisten: Roberto Frontali, Werner Van Mechelen, Mattia Olivieri, Lionel Lhote, Myrtò Papatanasiu, Anne-Catherine Gillet, Daniela Barcellonae.a.

The Turn of the Screw (B. Britten)
19 januari t/m 2 februari 2021
Dirigent: Ben Glassberg
Regisseur: Andrea Breth
Solisten: John Graham-Hall, Sally Matthews, Carole Wilson, Giselle Allen en Julian Hubbard.

Bastarda (G. Donizetti / F. Lanzillotta)
9 maart t/m 3 april 2021
Dirigent: Francesco Lanzillotta
Regisseur: Olivier Fredj
Solisten: Davinia Rodriguez, Salome Jicia, Enea Scala, Luca Tittoto, Lenneke Ruiten, Vittorio Prato e.a.

Heny VIII (C. Saint-Saëns)
27 april t/m 14 mei 2021
Dirigent: Alain Altinoglu
Regisseur: Olivier Py
Solisten: Laurent Naouri, Ed Lyon, Paul Gay, Werner Van Mechelen, Véronique Gens e.a.

Parsifal (R. Wagner)
15 juni t/m 3 juli 2021
Dirigent: Alain Altinoglu
Regisseur: Romeo Castellucci
Solisten: Andrew Schroeder, Kurt Gysen, Julian Hubbard, Gábor Bretz, Marina Prudenskaya e.a.

Zie voor meer informatie de website van de Munt.