AchtergrondFeatured

Hoofdredactioneel: Waarom opera?

Het is allemaal de schuld van Hollywood. Dat is, een beetje ongenuanceerd samengevat, de stelling van Zachary Woolfe in de New York Times van 17 augustus. Volgens hem heeft Hollywood de wereld aan een zeer eenzijdig beeld van opera geholpen, waardoor Amerikaanse operahuizen nu moeite hebben het hoofd boven water te houden. Maar ligt het werkelijk zo simpel?

Julia Roberts en Richard Gere bij La Traviata, in de film Pretty Woman.

Hollywood-films als Moonstruck en Pretty Woman bevatten belangrijke scènes die zich afspelen in een operahuis, tijdens de opvoering van een populaire opera. Die scènes hebben een zwaar stempel gedrukt op de beeldvorming rond opera de afgelopen decennia, stelt Zachary Woolfe in zijn artikel. Ze hebben opera neergezet als een statische, nostalgische kunstvorm, gekleed in een entourage van galajurken en smokings, oppervlakkige emoties en dure zitplaatsen.

Amerikaanse operahuizen hebben dat imago niet proberen te nuanceren, maar juist aangenomen als ‘de te bedienen algemene smaak’, vervolgt de auteur. Ze programmeren met name hitopera’s in traditionele ensceneringen, want ‘dat is wat het publiek wil’.

Volgens Woolfe is het gevolg dat de meeste mensen leven met dat ene, zeer eenzijdige, weinig aantrekkelijke beeld van opera. Daardoor verliest operabezoek al jaren aan relevantie, en dus verkeren vele Amerikaanse operahuizen in zwaar weer.

‘Waarom ga je naar de opera?’ vraagt een hoofdpersoon in de recent uitgebrachte film Margaret aan haar moeder. Volgens Woolfe heeft het Amerikaanse operaleven er geen antwoord op. ,,Until opera stops being associated with escapist nostalgia and fancy dates, it is doomed to struggle for relevance”, schrijft hij.

Het klinkt alsof het hout snijdt. Maar leg je de Nederlandse situatie ernaast, dan lijkt de vork toch niet zo eenvoudig in de steel te zitten, denk ik.

In Nederland volgen de operahuizen en -gezelschappen allerminst het ouwe, stoffige opera-imago. Bezoek een keer De Nederlandse Opera en je weet wat ik bedoel. Toch heb ik het gevoel dat ook de doorsnee Nederlander een stereotype beeld van opera heeft, als zou het enkel om exorbitante kostuums, bordkartonnen realisme en dikke zangers gaan. Kennelijk is het zo onfortuinlijke imago waar opera volgens Woolfe onder lijdt behoorlijk hardnekkig. Een frisse regietheaterwind verandert dat niet zomaar.

En zelfs als. Zelfs als er een omkeer in de beeldvorming zou komen, betwijfel ik of het makkelijker wordt de zalen te vullen. Kijk hoeveel mensen er in weerzin tegen moderne ensceneringen de bioscoop opzoeken om naar de conservatieve producties van de Metropolitan Opera te kijken. De ‘modernisering’ van operaproducties in de afgelopen decennia lijkt dus ook maar een beperkt publiek te hebben verworven.

Ik denk daarom niet dat een gebrek aan antwoorden op de vraag waarom je naar de opera zou moeten gaan het probleem is. Die antwoorden zijn er genoeg. Voor de één is dat een mooie traditionele productie en voor de ander een uitdagende nieuwe enscenering.

De kneep zit ‘m veel meer in het feit dat beide groepen simpelweg beperkt zijn en dat opera voor de massa mensen daaromheen heel lastig (of niet?) relevant te maken is. Anders gezegd: zelfs als je alle vooroordelen succesvol weet te bestrijden, gaat nog niet iedereen automatisch van opera houden. Of: heeft nog niet iedereen het geld om een voorstelling te bezoeken. Of: heeft nog niet iedereen de tijd om regelmatig een avond in het operahuis door te brengen. Of: verkiest nog niet iedereen operabezoek boven toneel, dans, cabaret, jazz, pop, film of sport. Een beter imago is dus geen toverspreuk om de zalen mee te vullen.

Een aannemelijker verklaring voor de strubbelingen van operahuizen wereldwijd is in mijn ogen dat ze simpelweg een ‘product’ aanbieden dat erg duur is in verhouding tot het aantal mensen dat bereid is ervoor te betalen. En als dat aantal door economisch mindere tijden dan nog verder slinkt, staat het water je aan de lippen.

Dat lijkt me een eerlijker analyse van de situatie dan je alsmaar te verschuilen achter de redenering dat ‘de mensen geen juist beeld van opera hebben’.

Of is dat te kort door de bocht?

Lees hier het artikel van Zachary Woolfe in de New York Times.

Vorig artikel

Trailers: Nieuwe operatitels Arthaus Musik

Volgend artikel

Podcast: De zomer van Judith van Wanroij

De auteur

Jordi Kooiman

Jordi Kooiman

Jordi Kooiman is journalist en muziekliefhebber. Hij richtte in januari 2009 Place de l'Opera op en leidt sindsdien het magazine.

6Reacties

  1. Mark-Jan
    22 augustus 2012 at 20:12

    Voor zover ik weet zit Brussel bijna altijd vol. Een wat kleiner huis weliswaar, maar ze brengen interessant repertoire met uitstekende casts in prikkelende ensceneringen, waar je de liefde voor de opera in voelt. Veel jongeren ook in de zaal, en ik heb nergens zoveel spontane enthousiaste reacties gehoord op regies die je als “moeilijk” zou kunnen bestempelen (Parsifal, trovatore, Macbeth).
    Maar zelfs daar moet er gevochten worden voor budget en tegen verdere kortingen.
    Kern is volgens mij dat er producties gemaakt moeten worden die relevant zijn voor het hier en nu, en dat ook het onder de aandacht brengen bij de subsidieverstrekker niet uit het oog verloren mag worden.

  2. madeleine schild
    23 augustus 2012 at 22:22

    Ik denk dat de verminderde belangstelling voor de opera, behalve
    een financiele, veel te maken heeft met opvoeding.
    In Belgie en Duitsland komen de kinderen veel meer met cultuur in
    aanraking. Kinderen zijn zelfs aanwezig bij de Ring van Wagner.
    Ik pleit dus voor muziekles op school en goedkopere kaartjes voor
    kinderen (niet alleen voor 65+).

  3. joseph
    26 augustus 2012 at 10:30

    Ik denk ook dat Belgie meer doet dan andere landen om de cultuur in stand te houden, maar, … wellicht zullen besnoeiingen het budget nog doen krimpen. Persoonlijk vindt ik dat de jeugd andere interesses heeft dan opera, een volle zaal bevat nog geen 5 procent jeugdige kijkers.
    Zelfs in de vertoningen van “opera in de cinema” is er weinig jeugd te merken.

  4. Leen Roetman
    26 augustus 2012 at 12:00

    In Brussel wemelt het van de hoogopgeleide goed betaalde Europese ambtenaren, ver ook van vrouw en kinderen, die gaan wellicht wat eerder de deur uit, denk ik dan ….

  5. Leen Roetman
    26 augustus 2012 at 12:01

    aanvulling: ver van vrouw of man

  6. kersten
    27 augustus 2012 at 11:59

    Sinds 1959 bezoeken mijn vrouw en ik voorstellingen van de Nederlandse Opera (Stichting) en Forum/Reisopera en bleven
    nog jaren witte raven onder het nogal bedaagde publiek.
    Inmiddels witte duiven, valt het ons op dat de gemiddelde
    leeftijd van de bezoeker de laatste decennia gedaald is maar
    dat echt jeugdigen rarae aves zijn gebleven.